Ülkemizde her yıl binlerce bebek yardımcı üreme teknikleri ile dünyaya gelmektedir. İnfertilite (kısırlık) tedavisinde kullanılan yardımcı üreme teknikleri Aşılama Tedavisi ve Tüp Bebek Tedavisini kapsar.
Bu yazımızda aşılama tedavisini sizlere ayrıntılı olarak anlatacağım. Aşılama nasıl yapılır? Tedavi kaç gün sürer? Kimlere aşılama yapılabilir? gibi soruların cevabını bu yazıda bulabilirsiniz. Tüp bebek ile ilgili yazımıza buradan ulaşabilirsiniz. Tüp Bebek Tedavisi
Aşılama Tedavisi Nedir?
“Aşılama ne demek?” sorusu kısaca şöyle açıklanabilir. Döllenmeyi kolaylaştırmak için erkekten alınan spermlerin kadının rahmine yerleştirilmesi işlemine aşılama (intrauterin inseminasyon) denir.
Aşılama tedavisinde amaç tüplere ulaşan kaliteli sperm sayısını artırarak kadının gebe kalma şansını artırmaktır (1). Tüp bebek tedavisinden farklı olarak spermin kendisi gidip yumurtayı döller.
O yüzden aşılama yapılacak çiftte sperm sayı ve kalitesinde ciddi bozukluk olmaması gerekir. Ayrıca spermin yumurtaya ulaşıp dölleyebilmesi için kadında tüplerden en az birinin açık olması gerekir. Tüplerin açık olup olmadığı ilaçlı rahim filmi (HSG) ile anlaşılır.
Aşılama Tedavisi Kimlere Yapılır?
- 1 yıl korunmasız ve düzenli ilişkiye rağmen gebe kalamayan hastalara
- Açıklanamayan kısırlık teşhisi konmuş hastalara
- Ejekulasyon (boşalma) problemi olan hastalara
- Sperm sayısı ve hareketinde azalma olan hastalara uygulanabilir.
Aşılama Tedavisi Nasıl Yapılır?
Aşılama tedavisine adetin 2. veya 3. günü başlanır. Tedaviye başlamadan önce ultrason ile rahim ve yumurtalıklar kontrol edilir. Rahimde polip, myom vs olmadığından, yumurtalıklarda ise kist olmadığından emin olunduktan sonra yumurta geliştirici ilaçlara başlanır.
Ayrıca gebelik öncesi yapılması gereken testlere (TSH, toksoplasma, rubella, CMV, hemogram, karaciğer fonksiyon testleri, böbrek fonksiyon testleri, hepatit markerlar) aşılama tedavisinden önce bakmak gerekir.
Aşılama Tedavisi Aşamaları
Yumurta geliştirici ilaçlar aşılama tedavisinin ilk aşamalarından biridir. Bu ilaçlar enjeksiyon (iğne) şeklinde veya hap şeklinde alınabilir. Yumurta geliştirici iğneler intramuskuler veya subkutan yapılır. Çoğu jinekolog yumurta geliştirici iğnelerin akşam 18:00-19:00 arası uygulanmasını tercih etmektedir.
Adetin 2. veya 3. günü iğne kullanmaya başlayan hasta her gün aynı saatte jinekologunun belirlediği dozda ilacını kullanır. Daha sonra söylenen tarihte yumurta gelişiminin takibi için tekrar kontrole gelir.
Eğer yumurta gelişimi için hap kullanılacaksa hapa adetin 5. günü başlanır. Günde 1 veya 2 defa 5 gün boyunca ilaç kullanılır.
Aşılama Tedavisinde Ultrason Hangi Sıklıkta Yapılır?
Ultrason bakılma sıklığı hastadan hastaya değişmekle beraber genelde 5 gün ilaç kullandıktan sonra jinekolog hastasını kontrole çağırır. Yumurtanın boyutuna göre 2-3 gün aralıklarla yumurtaların gelişimini ultrason ile kontrol eder.
Yumurta takibinde vajinal ultrason tercih edilir. Çünkü transvajinal ultrason ile folikül boyutu daha doğru bir şekilde ölçülmektedir. Özellikle adetli iken hastalar vajinal ultrasona girmekten rahatsızlık duyar. Ama şunu unutmayın ki jinekologunuz bu duruma alışkındır, rahatsız olmaz. O yüzden sizin de adetli iken transvajinal ultrasona girmekten çekinmenize gerek yoktur.
Aşılama Adetin Kaçıncı Günü Yapılır?
Aşılama tedavisinde yumurtaların boyutu 17-20 mm’e ulaştığında koldan veya karından çatlatma iğnesi yapılır. Çatlatma iğnesi ile yumurtlama sağlanır.
Çatlatma iğnesinden 36 saat sonra ise aşılama yapılır. Bazı kliniklerde çatlatma iğnesinden 24 saat sonra aşılama yapılmaktadır. Bazılarında ise hem 24 saat sonra hem de 36 saat sonra toplam 2 kez aşılama yapılmaktadır.
Ancak bilimsel çalışmalar göstermiştir ki 2 aşılama yapmanın ekstra sağladığı bir fayda yoktur. En iyi aşılama zamanı çatlatma iğnesinden 36 saat sonra yapılan aşılamadır.
Aşılama adetin kaçıncı günü yapılır sorusunun tek cevabı yoktur. Çünkü her kadında yumurtanın gelişim hızı farklıdır. Kimi kadında adetin 9. günü yumurta olgunlaşırken kimi kadında adetin 21. gününde yumurta olgunlaşabilmektedir. Bu nedenle aşılama adetin herhangi bir gününe denk gelebilir. Burada önemli olan yumurtanın büyüklüğü ve rahim duvarının kalınlığıdır (>7mm olmalıdır).
Bu kriterler tuttuğu sürece ister erken ister geç gelişmiş olsun aşılamanın başarı şansı benzerdir. Ama genelde adetin başladığı günden itibaren sayıldığında genelde aşılama adetin 12-14. gününde yapılmaktadır.
Aşılama tedavisinde amaç toplam 1-3 arası yumurta geliştirmektir. 3 den fazla yumurta geliştiğinde çoğul gebelik riski nedeniyle tedaviyi iptal etmek gerekebilir.
Aşılama Tedavisinde Kullanılan İlaçlar
Aşılama tedavisinde kullanılan ilaçlar yumurta geliştirici ilaçlardır. Bu ilaçlar hap veya iğne formunda olabilir. İğne formunda olan aşılama ilaçlarının başarı şansı daha yüksektir. Çünkü hap formunda olan aşılama ilaçları yumurta gelişimini sağlarken, rahim duvarının ince kalmasına neden olabilir.
Hap formunda olan aşılama ilaçları yaşı genç olan ve kısırlık süresi kısa olan hastalarda ilk basamak kısırlık tedavisi olarak kullanılabilir.
biz kliniğimizde başarı şansı daha yüksek olduğu için iğne formunda olan aşılama tedavisi ilaçlarını tercih etmekteyiz
Aşılama Tedavisi Kaç Gün Sürer?
Aşılama tedavi süresi hastadan hastaya değişkenlik gösterir. Çünkü her kadının ilaçlara verdiği yanıt ve yumurta gelişim hızı farklıdır. Aşılama tedavisine adetin 2. veya 3. günü başlanır ve yaklaşık ortalama 12-15 gün sürer.
Aşılamadan Sonra Tutunma Ne Zaman Olur?
Aşılamadan sonra tutunma yaklaşık 5-7 gün sonra olur. Doğal siklusta bildiğiniz gibi sperm ile yumurta tüplerde buluşur. Döllenme tüplerde gerçekleşir. Döllenmiş olan yumurta rahime doğru hareket eder. Rahime gelen embriyo hemen tutunmaz. Rahimin içinde 3-5 gün tutunmadan durur. Blastokist aşamasına geldiğinde yani döllenmeden sonraki 5. gün rahime tutunabilir.
Aşılama tedavisinde de benzer basamaklar gerçekleşir. Bu nedenle aşılamadan sonra tutunma en erken 5. gün olur. Ama tutunmanın anlaşılması ancak 1 hafta sonra kanda belli olur. Embriyo rahime tutunduğunda BHCG üretilmeye başlar. Üretilen bu BHCG in kanda tespit edilebilmesi tutunmadan 1 hafta sonra olur. Yani aşılamadan sonra gebe kalınıp kalınmadığı en erken 12 gün sonra kanda belli olur.
Aşılama Tedavisi Yaptıranlarda Gebelik Şansı Neden Artar?
Hızlı hareket eden sağlıklı spermler yumurtaya yakın bir mesafeye bırakıldığı için ve spermlere zararlı olan vajenin asidik ortamı bertaraf edildiği için spermlerin kat edeceği yol kısalır ve gebelik şansı aşılama tedavisi yaptıranlarda artar.
1.Aşılamada Hamile Kalanlar Var mı?
1.aşılamada hamile kalanlar tabi ki var ama burada önemli olan çiftin özellikleridir. Her aşılamada gebelik şansı %15-20 civarındadır. Her denemede bu oran artar. Eğer kadının yaşı gençse yani yumurta kalitesi iyiyse, sperm değerleri çok kötü değilse, tüpler açıksa ve endometriyozis gibi eşlik eden başka jinekolojik sorunlar yoksa 1. aşılamada hamile kalanlar vardır.
Özellikle polikistik over sendromlu kadınların 1. aşılamada hamile kalma şansı oldukça yüksektir. Çünkü polikistik over sendromunda sorun yumurtanın gelişmemesi veya çatlamamasıdır. Bilinen bir sorunun çözümü daha kolay olmaktadır. Ama açıklanamayan infertilitede sorun bilinmediği için aşılamanın da başarı şansı azalmaktadır.
Aşılama Tedavisinin Başarı Oranı Nedir?
- Tek başına aşılama tedavisi yaptıranlarda gebelik şansı %3
- Sadece hap ile yumurta geliştirildiğinde, aşılama yapılmadığında %5
- Sadece iğne ile yumurta geliştirildiğinde, aşılama yapılmadığında %8
- Hapla yumurta gelişimi sağlandıktan sonra aşılama tedavisi yaptıranlarda %8
- İğne ile yumurta gelişimi sağlandıktan sonra aşılama tedavisi yaptıranlarda % 17-20 (3,4)
- Mikroçipli aşılama tedavisinde %30-40 gebelik şansı vardır (5,6)
Aşılama Tedavisinde Başarıyı Etkileyen Faktörler Nelerdir?
Aşılama tedavisinin başarısını etkileyen faktörler kadın yaşı, infertilite süresi, önceki tedavilere alınan yanıt ve yumurta geliştirici tedavi protokolüdür.
Örneğin yumurta geliştirici haplar ile yapılan aşılamada gebe kalma şansı, yumurta geliştirici iğneler ile yapılan aşılamadan daha düşüktür. Çünkü bu hapların rahim duvarını inceltici etkisi vardır. O yüzden yumurta gelişse bile oluşan embriyo rahim duvarı ince olduğu için rahim duvarına yerleşemeyecektir. Bu da gebelik şansını azaltacaktır.
Aşılama tedavisinin başarısını artırmak için doğru hasta seçimi, hastaya uygun tedavi protokolünün belirlenmesi, uygun teknikle sperm hazırlığının yapılması ve doğru teknikle aşılamanın yapılması büyük önem taşımaktadır.
Aşılamanın Tutması İçin Yapılması Gerekenler
Aşılamanın tutması için yapılması gerekenleri aşağıya maddeliyorum. Ama aşılamanın tutması esas embriyonun kalitesi ve rahimin tutunma için hazır olup olmadığı ile ilgilidir. Yani aşağıdaki noktalara çok dikkat edilse bile tutunma olmayabilir. Aşağıdaki noktalar aşılamanın tutmasını kolaylaştırabilir.
- Aşılama sonrası mümkün olduğu kadar istirahat edin. Bu sürekli yatın anlamına gelmez ama kendinizi yormayın
- Aşılama sonrası karın içi basıncı artıran kabızlık, ağır kaldırmak gibi aktivitelerden uzak durun
- Dengeli ve sağlıklı beslenin
- Uykunuzu alın
- Stresten uzak durun
- Çok sıcak su ile banyo yapmayın
Aşılamadan Sonra Dikkat Edilmesi Gerekenler
Aşılamadan sonra yaklaşık 20-30 dakika hasta jinekolojik masada yatırılır. Sonrasında hasta normal günlük hayatına dönebilir. Ancak ağır kaldırma, ıkınma, çok ayakta kalma gibi durumlardan gebelik testine kadar uzak durması gerekir.
Aşılama sonrası ayakta duş şeklinde banyo yapılabilir. Ancak suyun çok sıcak olmadığına dikkat etmek gerekir. Çünkü sıcak su rahimdeki kasılmayı artırıp embriyonun rahime tutunmasına engel olabilir.
Aşılama sonrası yazılan ilaçların düzenli kullanılması gerekir. Özellikle progesteron içeren ilaç bazı aşılama sikluslarında verilir. Bu ilaç bebeğin tutunmasını artırır ve gebelik olursa bebeğin düşmesine engel olur. Eğer doktorunuz size bu ilacı vermişse, ilacı gebelik testine kadar düzenli olarak kullanın.
Aşılama sonrası bazı günler için doktorunuz size ilişki önerecektir. Bu günlerde ilişkiye girmeniz gebelik şansını artırabilir.
Mikroçipli Aşılama Nedir?
Aşılamada amaç iyi kalitedeki spermleri döllenmenin gerçekleştiği tüplere en yakın mesafeye yani rahimin içine bırakmaktır. İyi kalitedeki spermlerin seçilebilmesi için de spermler bazı aşamalardan geçirilir.
Aşılama tedavisinde sperm hazırlığı için pratikte uygulanan klasik 2 yöntem vardır.
- Swim-up (yüzdürme yöntemi)
- Gradient yöntemi
Her iki yöntemde de iyi kalitedeki spermleri seçebilmek için, spermler belli bir devirde santrifüje edilir (özel bir makinenin içinde dakikada 1000-2000 defa döndürülür).
Bu döndürme işleminin spermlerde DNA hasarına yol açabileceği bazı çalışmalarda gösterilmiştir. Bunun nedeni olarak da santrifüj sırasında ortaya çıkan serbest oksijen radikallerinin sperm DNA’sına hasar vermesi gösterilmiştir. Spermde DNA hasarının olması ise gebelik şansını azaltmaktadır.
Bu mantıktan yola çıkarak aşılama tedavisinde sperm hazırlığı için mikroçip yöntemi gündeme gelmiştir. Mikroçip ile aşılama tedavisinde, santrifüj yapılmadan iyi kalitedeki spermler seçilebilmektedir. Yani mikroçip yöntemi ile aşılamada spermlerin DNA’sına hasar verilmemektedir.
Mikroçip Yöntemi ile Aşılama (Çip Bebek) Nasıl Yapılır? Başarı Şansı Daha mı Yüksektir?
Mikroçip yöntemi ile aşılamada içinde milimetrik delikler bulunan porlardan özel bir solüsyon yardımı ile spermler seçilmektedir. Hareketsiz veya morfolojisi bozuk spermler bu delikten geçememektedir.
Mikroçip aşılamada sanfrifüj yapılmadığı için sperm DNA’sına hasar verme riski de olmamaktadır. Böylece mikroçip yöntemi ile aşılamada sperm DNA’sına zarar vermeden en iyi kalitedeki spermler seçilebilmektedir.
Mikroçipli aşılamanın (ÇİP BEBEK) başarı şansının diğer yöntemlere göre daha yüksek olduğu yapılan çalışmalarda gösterilmiştir. Sperm hazırlığı swim-up veya gradient yöntemi ile yapıldığında gebelik şansı %15-20 iken, mikroçip yönteminde (ÇİP BEBEK) gebelik şansı %30-40’a yükselmektedir. Yöntem olarak ÇİP BEBEK Ankara infertilite tedavisinde de sıklıkla kullanılmaktadır.
Aşılamadan Kaç Gün Sonra Gebelik Testi Yapılmalıdır?
Aşılamadan 12 gün sonra kanda gebelik testi (bhcg) ile gebe olup olmadığınızı öğrenebilirsiniz. Çıkan sonuca göre jinekologunuz size tekrar test yaptırmaya gerek olup olmadığını ve ultrason ile gebeliği görmek için ne zaman gelmeniz gerektiğini söyleyecektir.
Aşılama İle Hamile Kalanlar Riskli Gebelik Midir?
Aşılama ile hamile kalanların merak ettiği konulardan biri de gebeliğinin riskli gebelik olup olmadığıdır. Yapılan çalışmalar göstermiştir ki aşılama yöntemi ile hamile kalanların, doğal yollarla hamile kalan kadınlara kıyasla; konjenital anomali, erken doğum ve preeklampsi (gebelik zehirlenmesi) gibi perinatal risklerde artış gözlenmemiştir.
Ancak aşılama ile hamile kalanlarda çoğul gebelik ihtimali daha yüksek olduğu için, çoğul gebeliğe bağlı perinatal riskler artabilir. Aşılama ile tek bebeğe hamile kalındıysa perinatal risklerde herhangi bir artış gözlenmemiştir.
Aşılama mı Tüp Bebek mi?
Aşılama tedavisi mi tüp bebek tedavisi mi sorusunun tek doğru yanıtı yoktur. Hangi yöntemin seçileceği hasta yaşına, evlilik süresine, yapılan testlerin sonucun, daha önce aldığı tedavilere ve tedavilere verdiği yanıta göre değişir. O yüzden infertil çiftin tedavisinde, tedavi yöntemi hastaya göre bireyselleştirilmelidir.
Aşılama Tedavisi Ankara da Nasıl Yapılır?
Aşılamanın olacağı günün sabahı hastanın eşi sperm örneği verir. Bu spermler laboratuvarda yıkama işleminden geçirilerek iyi kalitede olanlar seçilir. Hazırlanan bu spermler ince bir kanül yardımı ile rahim ağzından geçilerek rahimin içine yavaş yavaş verilir.
Aşılama işlemi muayenehane şartlarında yapılabilen tamamen ağrısız ve kolay bir işlemdir. Aşılama yapıldıktan sonra gebelik şansını artırmak için hasta yaklaşık 20-30 dk yatarak dinlenir (2). Daha sonra normal günlük hayatına döner.
Ankara Aşılama Tedavisi Fiyatları Nedir?
Aşılama tedavisi düşünen hastalar için en önemli konulardan biri de aşılama tedavisi fiyatlarıdır. Aşılama tedavisi ücretleri ilden ile, hastaneden hastaneye ve doktordan doktora değişir. Aşılama fiyatının içine muayene, yumurta takibi, sperm yıkama ve aşılama işleminin kendisi dahildir.
Aşılama fiyatı kliniğin donanımına ve bulunduğu yere göre de değişkenlik göstermektedir. Ankara aşılama tedavi fiyatları ortalama 2000-3500 TL arasında değişmektedir. Aşılama tedavisinde kullanılan ilaçların dozu ve aşılamada kullanılan kateterin markası da aşılama ücretlerini etkilemektedir.
Mikroçipli aşılamada ise farklı bir kit kullanıldığı için fiyat normal aşılamaya göre yaklaşık 1000-1500 TL kadar daha yüksek olacaktır.
Ankara’nın Çankaya İlçesi Çukurambar semtindeki muayenehanede Aşılama tedavisi, Kadın Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Jinekolog Doktor Prof. Dr. Deniz Ulaş tarafından yapılmaktadır. Ankara aşılama fiyatları ile ilgili ayrıntılı bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Kaynakça :
- The Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine, 2006
- Laurie Barclay. “Immobilization May Improve Pregnancy Rate After Intrauterine Insemination”. Medscape Medical News. Retrieved October 31, 2009.
- Utrecht CS News Subject: Infertility FAQ (part 4/4)
- Intrauterine insemination. Information notes from the fertility clinic at Aarhus University Hospital, Skejby. By PhD Ulrik Kesmodel et al.
- Lab Chip. 2011 Aug 7;11(15):2535-40. doi: 10.1039/c1lc20236g. Epub 2011 Jun 16. Lensless imaging for simultaneous microfluidic sperm monitoring and sorting. Zhang X, Khimji I, Gurkan UA, Safaee H, Catalano PN, Keles HO, Kayaalp E, Demirci U. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21677993
- Lab Chip.2013 Oct 25;9(20):3374-84. doi: 10.1002/smll.201300020. Epub 2013 May 16. Exhaustion of racing sperm in nature-mimicking microfluidic channels during sorting. Tasoglu S, Safaee H, Zhang X, Kingsley JL, Catalano PN, Gurkan UA, Nureddin A, Kayaalp E, Anchan RM, Maas RL, Tüzel E, Demirci U. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23677651