Endometriozis (Çikolata Kisti) Belirtileri ve Tedavisi

Endometriozis halk arasındaki adıyla çikolata kisti östrojen bağımlı kronik inflamatuar bir hastalıktır. Üreme çağındaki her 10 kadından 1’inde endometriyozis görülür. Endometriozis kronik ağrıya neden olarak ve üreme potansiyelini düşürerek kadının hayat kalitesini olumsuz etkiler.

Bilimsel olarak mekanizması tam anlaşılamamış olan karmaşık endometriozis hastalığını sizlere yalın ve anlaşılır bir şekilde anlatacağım. “Endometriyozis nedir? Belirtileri nelerdir? Endometriozis tanı ve tedavisi nasıl yapılır?” gibi soruların cevabını bu yazıda bulabilirsiniz.

Endometriyozis (Çikolata Kisti) Nedir?

Normalde rahim içinde bulunan endometriyal gland ve stromasının rahim dışı başka bir bölgede bulunmasına endometriyozis denir. Endometriozis en sık rahime komşu olan yapılarda (yumurtalık, tüpler, douglas denilen rahim arkası boşluk, rahimi tutan bağlar, bağırsaklar ve apendiks) görülür.

Rahime komşu organlar dışında nadiren karaciğer, böbrek, akciğer zarı, beyin, mesane veya daha önceki ameliyat skarlarında da endometriosis görülebilir.

Endometriyozis üreme çağındaki kadınların %10-15’inde görülür. Kronik pelvik ağrı belirtisi olan kadınların %70’inde, infertilite şikayeti olan kadınların ise %50’sinde endometriozis vardır.

Endometrioma Ne Demektir?

Endometriozisin yumurtalığı etkilemesi sonucu yumurtalıkta oluşan kiste endometriyoma halk arasındaki adıyla çikolata kisti denir. Çikolata kistinin kadınlarda görülme sıklığı %10’dur. Çikolata kisti ultrasonda görülebilir ancak endometriozis eğer yumurtalıkta kiste neden olmamışsa ultrasonla görülmez.

Çikolata kisti ultrason görüntüsü tipiktir. Çikolata kisti ultrasonda buzlu cam görüntüsü şeklinde yoğun içerikli bir kist görüntüsü şeklinde olur. Ancak bazı hastalarda çikolata kisti diğer yumurtalık kistleri ile karışabilir. Bu durumda hastayı 2 ay sonra tekrar görmek gerekir. Basit kistler adetle beraber kaybolur. Ama çikolata kisti adetle atılmaz. Bu nedenle 2 adet sonrası yumurtalık kisti erimediyse ve hastanın endometriozis benzeri öyküsü varsa çikolata kisti tanısı konur.

Çikolata Kisti Neden Olur?

Endometriozisin nedeni tam olarak anlaşılamamıştır ama endometriyozisin neden ortaya çıktığı ile ilgili 3 teori ortaya atılmıştır.

1.Sampson Teorisi

Bu teori endometriyozisin neden ortaya çıktığını açıklayan teoriler arasında en çok kabul gören teoridir. Bu teoriye göre adet sırasında retrograd kanama olur. Yani adet kanının bir kısmı tüplerden geriye doğru giderek karın içine dökülür. Karın içine dökülen bu kanlar rahime komşu organlar üzerinde büyümeye devam eder.

Ancak adet sırasında kadınların neredeyse %80-90’ında retrograd menstrüasyon olur. Ama bu kadınların hepsinde endometriyozis meydana gelmez. Bu durumda da hastanın bağışıklık sistemi ve genetik yatkınlığı devreye girer. Bağışıklık sistemi ne kadar güçlüyse batın içine giden kanlar o kadar kolay temizlenecek ve endometriyozise neden olmayacaktır.

Endometriozis nedenleri arasında %50 etken genetik yatkınlıktır. 1. derece akrabalarında endometriozis olan kadınlarda endometriyozis riski 8-10 kat artmıştır

2. Meyer Teorisi

Meyer teorisi çölemik metaplazi teorisi olarak da bilinir. Endometriyozis nedenleri arasında sayılan meyer teorisine göre karın içi zarı (periton) ile endometrium aynı embriyolojik dokudan gelişir. Endometriozisli kadınlarda periton epitelinde bazı değişiklikler olur (çölemik metaplazi) ve endometriyozis ortaya çıkar.

3. Halban Teorisi

Endometriozis nedenleri arasında sayılan halban teorisine göre endometriyotik hücreler kan ve lenf yoluyla vücuda yayılmakta ve beyin, akciğer gibi uzak organlarda endometriyozise neden olabilmektedir.

Endometriyozis ve Bağışıklık Sistemi

Endometriozise neden olan yukarıdaki faktörler tüm endometriozis vakalarını açıklayamamaktadır. Çünkü endometriyozis gelişmesinde önemli diğer bir faktör de bağışıklık sistemidir.

Örneğin kadınların %90’ında adet sırasında retrograd menstrüasyon yani adet kanı tüplerden batın içine gider. Ama herkeste endometriyozis gelişmez. İşte burada kadının bağışıklık sistemi devreye girer. Adet sırasında karın içine giden kanı yani endometrial hücreleri bazı kadınların bağışıklık sistemi temizlerken, bazı kadınların bağışıklık sistemi temizleyemez ve endometriyozis gelişir.

Bağışıklık sisteminin kadınlar arasında farklı olması genetik yatkınlıkla da açıklanabilir. Genetik olarak endometriozis yatkınlığı olan kadınlarda bazı genlerde mutasyon olması sebebiyle bağışıklık sistemi zayıflar ve normalde yok edilmesi gereken hücreler yok edilemez.

Endometriyozis Kimlerde Daha Sık Görülür?

Çikolata kisti 12-80 yaş arası kadınlarda görülebilir. Ancak en sık tanı koyma yaşı 28 yaştır. Endometriozis aşağıdaki özelliklere sahip kadınlarda daha sık görülür.

• Uzun boylu
• Zayıf
• Ailesinde endometriyozis öyküsü olanlar
• Erken adet gören
• Geç menopoza giren
• Adetleri uzun süren
• Adet kanama miktarı fazla olan
• Hiç doğum yapmamış

Endometriozisden Korunmak İçin Neler Yapılabilir?

Endometriyozisin esas altında yatan neden genetik yatkınlıktır. Genetik yatkınlığa yapacak bir şey yoktur. Ancak adet kanama miktarını ve süresini azaltan önlemler endometriozis riskini azaltır. Endometriozis aşağıdaki hasta grubunda daha az görülmektedir.

• Doğum yapmış olanlar
• Emzirenler
• Doğum kontrol hapı kullananlar
• Tüplerini bağlatmış olanlar
• Sigara içenler

Endometriyozis Belirtileri Nelerdir?

Endometriozis belirtileri 4 başlıkta özetlenebilir.

1. Ağrı (Kasık ağrısı, sancılı adet görme, ilişkide ağrı)
2. İnfertilite (Kısırlık)
3. Adet düzensizliği
4. İdrar yolları ve bağırsak sistemi ile ilgili belirtiler

Endometriyozis ve Ağrı Belirtisi

Endometriozis ağrısı en sık adet sancısı (dismenore) veya ilişkide ağrı (disparoni) şeklinde olur. Çikolata kisti olan kadınların %80’inde adet sancısı vardır, %30’unda da ilişkide ağrı belirtisi bulunur.

Endometriyozise bağlı adet sancısı genelde adetten hemen önce başlar ve adet dönemi boyunca devam eder. Adet sancısı kadının hayat kalitesini bozacak kadar veya hastaneye gitmesini gerektirecek kadar çok olabilir.

Kronik pelvik ağrının da en sık nedenlerinden biri endometriyosisdir. Kronik pelvik ağrı >6 aydır devam eden kasık veya pelvik ağrı şeklinde tanımlanır. Kronik pelvik ağrı nedenleri araştırılırken mutlaka endometriyozis akılda tutulmalıdır.

Endometriyozise bağlı ağrı belirtisi diğer ağrı nedenleri ile karışabilir. Kasıkta ağrı yapan diğer sık ağrı nedenleri şunlardır:

• İrritable bağırsak sendromu
• İnterstisiyel sistit
• Pelvik inflamatuar hastalık

Bu nedenle endometriyozis teşhisi koymadan önce kronik pelvik ağrıya neden olan diğer nedenler ekarte edilmelidir.

Eğer hastalık bağırsak veya idrar torbasına da sıçradıysa, idrar yaparken yanma, idrardan kan gelmesi, ağrılı büyük abdest yapma, gaytada kan, ishal, kabızlık gibi belirtiler de görülebilir.

Çikolata Kisti Ağrısı Nasıl Olur? Nerelerde Ağrı Yapar?

Çikolata kisti ağrısı en sık adet sancısı (dismenore) şeklinde olur. Ağrı genelde adetten hemen önce başlar ve adet dönemi boyunca devam eder. Çikolata kisti ağrısı kasıklarda ağrı, bacağa ve bele vuran ağrı şeklinde olur.

Çikolata kisti ağrısı ilişkide ağrı şeklinde de belirti verebilir. Özellikle derin ilişkide kadın daha çok ağrı hisseder. Bu nedenle dismenore veya disparoni şikayeti olan bir kadında ilk olarak çikolata kisti tanısı akla gelmelidir.

Çikolata kisti idrar torbası ve bağırsaklarda da ağrı yapabilir. Hatta adet döneminde buralardan kan gelmesi belirtisi verebilir.

Endometriozis ve Kısırlık Belirtisi

Endometriozisin ağrıdan sonra ikinci en sık belirtisi kısırlıktır (infertilite). Kısırlık şikayeti olan kadınların neredeyse %50-80’inde endometriyozis vardır. Sağlıklı bir çiftin 1 ayda gebe kalma şansı %15-20 iken, endometriyozisli kadınlarda bu oran %2-10’dur. Yani endometriozis kısırlığa neden olur.

Çikolata kistinin kısırlığa neden olması 3 mekanizma ile açıklanmaktadır.

• Batın içi yapışıklık nedeniyle anatominin bozulması ve tüplerde tıkanıklık olması
• İnflamasyona bağlı sperm, yumurta veya embriyo üzerine toksik etki
• Hormonal dengenin bozulması

Endometriyozis ve Adet Düzensizliği

Endometriyozis hormonal mikroçevreyi değiştirerek adet düzensizliğine neden olabilir. Adet düzensizliği ara kanama, kahverengi akıntı şeklinde olabilir.

Eğer endometriyozis mesaneyi tuttuysa adet döneminde idrardan kan gelmesi, ağrılı idrar yapma gibi belirtilere neden olabilir. Bağırsaklarda endometriosis varsa ishal, kabızlık, gaytada kan görülmesi, ağrılı büyük abdeste çıkma gibi şikayetler görülebilir. Nadir bir durum olan akciğerde endometriozis olması durumunda da öksürürken ağızdan kan gelmesi gibi belirtiler görülebilir.

Derin Endometriyozis Belirtileri Nelerdir?

Derin endometriozis, endometriotik odakların tutulan organın 5mm den daha derine yayılması olarak tanımlanır. Derin endometriyoziste hastanın şikayetleri yüzeyel endometriyozise göre daha çok olur. Sancılı adet görme, ilişkide ağrı hissetme, makattan kan gelmesi, idrardan kan gelmesi, idrar ve büyük abdest yaparken ağrı, ishal, kabızlık ve idrar yolu ile ilgili şikayetler derin endometriozis belirtileri arasındadır.

Endometriyozis Tanısı Nasıl Konulur?

Endometriyozis belirtileri olan bir kadına ortalama tanı koyma süresi 8 yıldır. Endometriozis tanısı laparoskopi ile konulur. Laparoskopide endometriıyotik odaklar gözle görülür ve bu odaklardan biyopsi alınarak tanı kesinleştirilmiş olur. Ancak endometriozis tanısı için her hastaya ameliyat kararı vermek doğru değildir. Ameliyat sonrası hastanın belirtilerinin azalacağı öngörülüyorsa hastaya ameliyat kararı vermek doğru bir yaklaşım olacaktır.

Endometriyozis tanısı için öykü, fizik muayene ve ultrasonografi çoğunlukla yeterli olmaktadır. Eğer hastanın adetleri sancılı geçiyorsa, ilişkide ağrı şikayeti oluyorsa ve gebe kalmakta zorluk yaşıyorsa endometriozis ön tanıda düşünülmelidir.

Endometriozis ultrasonda görülmez ama çikolata kisti ultrasonda görülür. Bu nedenle çikolata kisti tanısı için ayrıntılı öykü, fizik muayene ve ultrasonografi yeterlidir.

Çikolata kistinin ultrasonda tipik bir görüntüsü vardır. Yoğun internal ekolu, düzgün kenarlı hioekojen yumurtalık kisti şeklinde görünür. Tecrübeli bir kadın doğum uzmanı kolaylıkla ultrason ile çikolata kisti teşhisi koyabilir.

Endometriozis tanısı için pelvik MR da kullanılabilir. Ultrasonda görülemeyecek kadar küçük endometriyotik odaklar pelvik MR da görülebilir. Pelvik MR 3mm den büyük lezyonları gösterirken, 3mm den küçük endometriyotik lezyonlar için pelvik MR fayda sağlamaz.

Eğer hastanın öykü ve fizik muayenesinde mesane, bağırsak tutulumu olduğu düşünülüyorsa endometriyozis tanısı için sistoskopi, kolonoskopi, IVP (İntravenöz pyelografi) veya baryum enema endometriyosis tanısı için kullanılabilir.

Endometriozis şiddetini anlamak için ASRM in önerdiği sınıflama kullanılmaktadır (Tablo 1). Laparoskopi yapılan bir kadındaki hastalığın derecesine göre puanlama yapılır.

• 1-5 puan arası: Evre 1 (Hafif endometriozis)
• 6-15 puan arası: Evre 2 (Ilımlı endometriozis)
• 16-40 puan arası: Evre 3 (Orta endometriozis)
• >40 puan: Evre 4 (Şiddetli endometriozis) olarak kabul edilir.

Tablo 1.

Bu puanlama sistemine göre yumurtalıkta çikolata kisti olması demek evre 3-4 endometriozis olması anlamına gelir. Bu da çikolata kisti olan bir kadında ameliyat sırasında karın içinde ciddi yapışıklıklar ile karşılaşılabileceğini düşündürmelidir

Hastanın şikayetleri ile endometriozisin derecesi arasında bir korelasyon yoktur. Yani bu puanlama sistemine göre hastaya hafif endometriyozis teşhisi konmuş olabilir ama hastanın adet sancısı veya kısırlık problemi ileri aşamada olabilir. Ya da ciddi endometriozisi olan bir kadının endometriyozis belirtisi, şikayeti olmayabilir.

Endometriozis (Çikolata Kisti) Tedavisi Ankara

Endometriozis tedavisi Ankara da hastanın şikayetlerine, hastalığın şiddetine ve çocuk istemi olup olmamasına göre değişir. Endometriozis tedavi yöntemleri için 2 seçenek vardır.

• İlaç tedavisi
  1. Ağrı tedavisi
  2. Kısırlık tedavisi
• Ameliyat tedavisi

Endometriozis tedavisi için kimlere ilaç tedavisi, kimlere ameliyat, kimlere kısırlık tedavisi önerileceğine doğru karar vermek gerekir. Örneğin hamile kalamayan bir kadına yumurtalamayı engelleyen ilaç tedavisi vermek doğru değilken, ağrı veya kısırlık şikayeti olmayan bir kadına ameliyat önermek de doğru olmayacaktır.

Endometriozis ve İlaç Tedavisi

Endometriozis hastalığında ilaç tedavisi 2 amaçla verilir.

• Ağrıyı azaltmak
• Hamile kalmayı kolaylaştırmak

Endometriozis tedavisinde ağrı şikayeti için verilen ilaçlarla gebe kalmayı kolaylaştıran ilaçlar birbirinden çok farklıdır. Ağrı tedavisi için verilen ilaçlar yumurtlamayı baskıladığı için kadının gebe kalamamasına neden olur. Bu nedenle endometriozis tedavisinde hastaya ilk sorulması gereken soru çocuk isteyip istemediğidir.

Endometriozis ve Ağrı Tedavisi

Endometriozisin en sık belirtisi dismenore yani sancılı adet görme şikayetidir. Endometriosisli hastaların %80’inde bu belirti vardır. Dismenore dışında ilişkide ağrı, kronik pelvik ağrı gibi şikayetler de endometriyosisli hastalarda görülebilir. Ve bu belirtiler hastanın hayat kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir.

Eğer hastanın ameliyat gerektirecek belirtileri yoksa ağrı şikayeti olan bu hasta grubunda endometriozis tedavisinin amacı hastanın ağrı şikayetini geçirmek, hayat kalitesini artırmak ve hastalığın ilerlemesini durdurmaktır.

Endometriyozis tedavisinde kullanılan ilaçlar hormonları baskılayarak ve prostaglandin üretimini azaltarak etki gösterirler. Çünkü endometriyozis östrojen bağımlı bir hastalıktır. Ortamda hormon ne kadar azsa hastalığın ilerlemesi o kadar yavaşlayacaktır.

Ancak ilaç tedavisi kesildiği anda endometriozis tekrarlar. Yani endometriozis tedavisinde kullanılan ilaçlar hastalığı yok etmez, sadece hastalığın ilerlemesini durdurur veya yavaşlatır. Bu nedenle endometriozis tedavisi uzun dönem devam etmelidir. Hatta menopoza girene kadar tedaviye devam edilebilir. Çünkü menopozda vücuttaki östrojen düzeyi azaldığı için hastalık kendi kendine iyileşecektir.

Endometriozis Tedavisinde Kullanılan İlaçlar

Endometriyozis tedavisinde kullanılan ilaçlar ortamdaki östrojeni azaltarak, progesteronu ve androjenleri artırarak endometriyal hücrelerin çoğalmasını engellerler. Endometriozis tedavisinde kullanılan ilaç isimlerinden bazıları şunlardır;

• Doğum kontrol hapları (Yasmin, Yazz, Diane 35)
• Progestin içeren ilaçlar (Visanne)
• Danazol
• Gestrinone
• Medroksiprogesteron asetat
• Gonadotropin releasing hormon analogları (GnRH analogları)

Endometriozis tedavisinde kullanılan ilaçlardan en sık tercih edilen doğum kontrol haplarıdır. Doğum kontrol haplarının yan etkisi az olduğu için uzun yıllar boyu kullanılabilir. Eğer hastanın östrojen kullanması sakıncalı ise bu durumda tercih edilecek ilaç progestin içeren ilaçlardır.

Piyasada pek çok çeşit progestin içeren haplar bulunmaktadır. Bunlar arasında da endometriozis tedavisi için en sık tercih edilen ilaç dienogest, piyasa adıyla Visanne dır.

Endometriozis tedavisinde göz önünde bulundurulması gereken en önemli kriter hastanın çocuk isteğinin olup olmadığıdır. Çünkü endometriosis tedavisinde kullanılan ilaçların hepsi yumurtlamayı baskılayarak gebe kalamamaya neden olur. Bu nedenle çocuk istemi olan bir hastada yukarıdaki ilaçlar endometriyosis tedavisi için kullanılmamalıdır.

Endometriozis tedavisinde kullanılan ilaçların farklı yan etkileri vardır. Hasta bu yan etkilerden dolayı ilacı kullanamazsa diğer ilaç denenebilir. Çünkü her hastanın ilacı tolere etme kapasitesi farklıdır. Bir ilaçtan memnun kalmayan hasta diğer ilaçtan memnun kalabilir. GnRH analogları kemik erimesi yapması nedeniyle 6 aydan daha uzun kullanılmamalıdır.

Çikolata kisti tedavisinde kullanılan ilaçların yan etkileri Tablo 2. de görülmektedir.

Tablo 2. Endometriozis tedavisinde kullanılan ilaçların yan etkileri

Endometriozis ve Kısırlık Tedavisi

Kısırlık şikayeti olan hastaların yaklaşık %50-60’ında endometriozis vardır. İnfertilite belirtisi ile gelen endometriozisli hastanın tedavisinde aşağıdaki basamaklar izlenebilir.

• Tedavisiz takip
• Ameliyat
• Aşılama tedavisi
• Tüp bebek tedavisi

Endometriozis ve infertilite şikayeti olan hastada hangi tedavi yönteminin seçileceği çiftin özelliklerine göre değişir. Yapılan çalışmalarda evre 1-2 endometriyozisi olan kadınların ameliyatla endometriotik odaklarının yakılmasının gebelik oranlarını artırdığı gösterilmiştir. Ancak ameliyatın riskleri nedeniyle ameliyat yerine aşılama tedavisi veya tüp bebek tedavisi yapılmasını öneren çalışmalar da literatürde vardır.

Evre 1-2 endometriyozisi olan infertil kadınlarda aşılama ve tüp bebek tedavisinin gebelik oranlarını artırdığı yapılan çalışmalarda gösterilmiştir. Bu nedenle kısırlık için endometriozis ameliyatı kararı verirken hastanın yaşı, sağlık durumu, evlilik süresi ve hastanın isteği göz önüne alınmalıdır.

Klinik pratikte evre 1-2 endometriozis hastasına laparoskopik ameliyat yapılsa da yapılmasa da tedavide 3 seçenek vardır.

• Takip
• Aşılama tedavisi
• Tüp bebek tedavisi

Evre 3-4 endometriozis hastalığında ise ameliyat hamile kalma şansını artırmıyor. Bu nedenle ağrı şikayeti olmayan sadece çocuk istemi olan evre 3-4 endometriyozis hastalarına gebe kalmayı kolaylaştırmak için ameliyat önerilmez. Bu hasta grubunda en doğru yaklaşım aşılama veya tüp bebek tedavisidir.

Endometriyozis ve Ameliyat Tedavisi

Endometriozisin cerrahi tedavisinde amaç ağrıların azaltılması ve gebe kalmayı kolaylaştırmaktır. Ancak endometriozisin ameliyatı oldukça riskli bir operasyondur. Çünkü endometriozis karın içinde ciddi yapışıklıklara neden olur ve ameliyat sırasında bu yapışıklıklar açılmaya çalışılırken mesane, bağırsak gibi organlarda yaralanma görülebilir.

Ayrıca çikolata kisti ameliyatla çıkarılırken yumurtalık zarar görebilir ve zaten az olan yumurtalık rezervi daha da azalabilir.

Bu nedenle endometriozis için ameliyat kararı vermeden önce cerrahın 2 kere düşünmesi gerekir. Eğer endometriozis ameliyatının hastaya zararı, faydasından çok olacaksa ameliyat önermemek gerekir. Ayrıca ameliyat öncesi hasta olası riskler ve komplikasyonlar açısından da ayrıntılı bir şekilde bilgilendirilmelidir.

Kimlere Endometriozis Ameliyatı Önerilir?

Kimlere endometriozis ameliyatı gerektiği ile ilgili kesin bir fikir birliği olmasa da aşağıdaki hasta grubuna ameliyat önerilebilir.

• Yan etki nedeniyle ilaç tedavisi kullanamayan hastalar
• İlaç tedavisine yanıt vermeyen ve şiddetli ağrı şikayeti olan hastalar
• Çocuk isteği olan evre 1-2 endometriyozis hastalığı olan kadınlar
• 4-5 cm ve üzeri boyutlarda çikolata kisti (endometrioma) olanlar
• Çikolata kisti patlaması (yırtılması) olan kadınlar
• Çikolata kisti nedeniyle yumurtalık torsiyonu olan kadınlar
• Bağırsak ve mesane tutulumu olan hastalar

Endometriozis Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Endometriozis ameliyatı açık veya kapalı teknikle yapılabilir. Son yıllarda endometriyozis ameliyatı için çoğunlukla kapalı yöntem yani laparoskopik endometriozis ameliyatı tercih edilmektedir. Endometriozis cerrahisi ileri seviye tecrübe gerektirdiği için, laparoskopik ameliyat konusunda yeterli deneyimi olmayanların endometriozis ameliyatında kapalı yöntemi tercih etmemesi en mantıklı yol olacaktır.

Endometriozis ameliyatı şu şekilde yapılır.

• Tüm endometriyotik odaklar, lezyonlar yok edilir
• Yumurtalıkta çikolata kisti varsa çikolata kisti kapsülü ile beraber yumurtalığa zarar vermeden çıkarılır
• Batın içi tüm yapışıklıklar açılır
• Kronik pelvik ağrı şikayeti olanlarda sinir yakma işlemi uygulanır

Endometriyozis kadın iç genital organlar dışında bağırsak ve mesaneyi de kapsayabileceği için, endometriyozis ameliyatına gerektiği durumlarda genel cerrah ve ürolog da dahil edilmelidir.

Çikolata Kisti Ameliyatı Ne Kadar Sürer?

Endometriyozis ameliyatının süresi hastalığın yaygınlığına, daha önce geçirilmiş cerrahi olup olmadığına, ameliyat tekniğine ve cerrahın tecrübesine göre değişir.

Eğer evre 1-2 endometriyozis varsa ve hastanın karın içi ciddi yapışıklığı yoksa ameliyat ortalama 45-90 dakika sürer. Ancak evre 3-4 endometriyozis varsa veya önceki geçirilmiş cerrahilere bağlı batın içi yapışıklık varsa ameliyat 3-4 saat bile sürebilir. Endometriyozis ameliyatında komplikasyon olması durumunda ameliyat süresi daha da uzayacaktır.

Bu nedenle endometriyozis ameliyatı öncesi hasta ve yakınları ameliyat süresi ve olası komplikasyonlar yönünden bilgilendirilmelidir.

Ameliyat Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Ameliyat sonrası dikkat edilmesi gereken en önemli nokta hastalığın tekrarlama riskinin olduğudur. Endometriozisin tekrarlamaması için ameliyat sonrası mutlaka ilaç tedavisine başlamak gerekir. Çocuk isteyen bir kadında ise çiftin özelliklerine göre bekleme, aşılama tedavisi veya tüp bebek tedavisi yöntemlerinden birini seçmek gerekir.

Endometriozis ameliyatı sonrası aşağıdaki noktalara dikkat etmek gerekir.

• Ameliyat sonrası verilen ilaçlar düzenli kullanılmalı
• Dikiş yerleri kuru ve temiz tutulmalı
• Ameliyat sonrası 2 hafta cinsel ilişki, havuz, hamam gibi aktivitelerden uzak durulmalı
• Ameliyat sonrası ayakta duş şeklinde banyo yapılabilir
• Ameliyat sonrası dikişlerin alınmasına gerek yoktur çünkü ameliyatta eriyen dikişler kullanılır

Çikolata Kisti Ameliyatı Sonrası İyileşme Süreci

Çikolata kisti ameliyatı sonrası iyileşme süreci ameliyat çeşidine göre değişir. Kapalı ameliyat sonrası iyileşme, açık ameliyata göre daha çabuk olur. Ayrıca hastalığın yaygınlığı da ameliyat sonrası iyileşme sürecini etkiler. Hastalık ne kadar yaygınsa, ameliyat ne kadar uzun sürmüşse, ameliyat sonrası iyileşme o kadar uzun sürecektir.

Normal şartlarda çikolata kisti ameliyatı sonrası hasta 1 gece hastanede yatırılır ve ertesi gün taburcu edilir. 2-3 günlük iyileşme sürecinin ardından hasta normal hayatına dönebilir ve çalışmaya başlayabilir.

Çikolata Kisti Ameliyatı Yumurtalıklara Zarar Verir mi?

Çikolata kisti ameliyatında çikolata kisti kapsülü ile beraber çıkarılır. Eğer kist kapsülü çıkarılmadan sadece çikolata kisti boşaltılırsa tekrarlama riski çok yüksektir.

Diğer taraftan çikolata kisti ameliyatı sonrası yumurtalık rezervi azalabilir. Yapılan çalışmalarda çikolata kisti ameliyatı sonrası kadınların %2-3’ünde erken menopoz geliştiği saptanmıştır. Bu nedenle çikolata kisti ameliyatında yumurtalıklara zarar vermeden ameliyat yapılmalıdır.

Kist çıkarılırken normal yumurtalık dokusu çıkarılmamalı, çok fazla elektrokoter kullanılmamalıdır. Eğer kanama olursa kanama kontrolü yakarak değil, mümkünse dikiş atarak yapıldığında yumurtalıklara en az zarar verilmiş olur.

Çikolata Kisti Ameliyatı Sonrası AMH Değeri Değişir mi?

Çikolata kisti ameliyatından 1 ay sonra AMH değeri düşebilir. Ancak ameliyattan 6 ay sonra AMH değeri tekrar eski halini alır. Bu nedenle ameliyattan hemen sonra bakılan AMH sonucu yanıltıcı olacaktır. Doğru sonuç için ameliyattan en erken 3 ay, mümkünse 6 ay sonra AMH değerine bakılmalıdır.

Çikolata Kisti Ameliyatı Sonrası Gebelik Şansı Artar mı?

Endometriozis veya çikolata kisti ameliyatı sonrası gebelik şansının arttığı yapılan çalışmalarda gösterilmiştir. Ancak kimlere ameliyat önerilmesi gerektiği kararını doğru vermek gerekir.

Örneğin evre 3-4 endometriozisi olan, gebe kalamayan ama ağrı şikayeti olmayan bir kadına ameliyat kararı vermek doğru değildir. Çünkü evre 3-4 endometriozis ameliyatı riskli bir ameliyattır. Belki ameliyat sonrası hamilelik şansı artacaktır ama hasta ameliyat olmadan tüp bebek tedavisi ile de gebelik şansını artırabilir.

Ağrı şikayeti olmayan ama gebe kalamayan hastalardan sadece Evre 1-2 endometriozisi olanlara ameliyat önerilebilir. Çünkü ameliyat sonrası gebelik şansının arttığı çoğu bilimsel çalışmada gösterilmiştir. Ancak bu hasta grubunda kadın yaşı çok önemlidir. >35 yaşındaki bir kadına gebelik şansını artırmak için ameliyat yerine tüp bebek tedavisini önermek daha akılcı bir yaklaşım olacaktır.

Ameliyat Sonrası Çikolata Kisti Tekrarlar mı?

Ameliyat sonrası çikolata kisti %25 tekrarlar. Tekrarlamanın nedeni ameliyatta tüm endometriyotik odakların çıkarılamaması da olabilir, yeni bir odaktan çikolata kistinin oluşması da olabilir.

Tekrarlamanın niye olduğu tam ortaya konamamıştır. Bu nedenle çikolata kisti ameliyatı sonrası çocuk istemeyen bir kadının en az 6 ay doğum kontrol hapı kullanması gerekir. Çocuk isteyen bir kadında ise kist tekrarlamadan infertilite tedavisine başlanması önerilir.

Çikolata Kistinde Ameliyat mı Tüp Bebek mi?

Çikolata kisti olan hastaların merak ettiği bir konu da “Önce ameliyat mı olmak gerekir yoksa direk tüp bebek mi yaptırmak gerekir?” sorusudur.

Yapılan çalışmalar göstermiştir ki, çikolata kisti olan ve gebe kalamayan bir kadının eğer ağrı şikayeti yoksa tüp bebek öncesi ameliyat olunması gebelik şansını artırmıyor. Tam tersi ameliyat sırasında yumurtalıklar zarar görebilir ve yumurtalık rezervi daha da azalabilir düşüncesi hakimdir.

Eğer çikolata kisti tüp bebekte yumurta toplama işlemine engel olacak büyüklükte ve yerleşimde değilse, hastanın ağrı şikayeti yoksa tüp bebek öncesi çikolata kisti ameliyatına gerek yoktur.

Endometriozis ve Tüp Bebek Tedavisi

Endometriozisi olan ve infertilite belirtisi ile gelen bir hastaya ameliyattan ziyade yardımcı üreme tekniklerinden birini önermek gerekir.

Eğer kadının yaşı gençse, erkeğin sperm testi normalse veya hafif bozuksa, ilaçlı rahim filminde tüpler açıksa bu hasta grubuna öncelikle aşılama tedavisi yapılabilir. Aşılama tedavisinde kadına yumurta geliştirici ilaçlar verilir ve çatlatma iğnesinden 36 saat sonra aşılama yapılır.

Endometriyozisi teşhisi konmuş ve kısırlık şikayeti ile başvuran bir kadında aşağıdaki durumlardan biri varsa tüp bebek tedavisine geçilmesi önerilmektedir.

• HSG de tüplerin kapalı olması
• Sperm sayı, hareket ve morfolojide ciddi bozukluk varsa
• Kadın yaşı >35 ise
• Azalmış yumurtalık rezervi varsa
• Daha önce yapılmış aşılama tedavilerinde gebelik elde edilemediyse

Tüp Bebek Öncesi Çikolata Kistleri (Endometrioma) Ameliyatla Alınmalı mıdır?

Tüp bebek tedavisi öncesi tüm çikolata kistlerinin ameliyatla alınmasına gerek yoktur. Ameliyat kararı için çikolata kistinin boyutu ve yerleşim yeri çok önemlidir. Tüp bebek tedavisinde yumurta toplamaya engel olacak kadar tehlikeli boyutlarda olan veya yerleşim olarak yumurtalara ulaşmayı engelleyecek olan çikolata kistlerinin alınması önerilmektedir.

Yumurta toplama işlemi sırasında yanlışlıkla çikolata kistine girilirse çikolata kistinin toksik içeriği diğer yumurtalara zarar verebilir. Ya da çikolata kistinin olduğu yerde apse gelişebilir. Bu nedenle tüp bebek yumurta toplama işlemi sırasında çikolata kistine yanlışlıkla girilirse tüm sistem değiştirilmeli ve hastaya profilaktik antibiyotik tedavisi başlanmalıdır.

Çikolata kistleri yumurta toplama işlemine engel olacak boyutta ve yerleşimde değilse, tüp bebek öncesi çikolata kistinin ameliyatla alınması tüp bebek başarı oranını artırmamaktadır.

Çikolata Kisti Tüp Bebek Başarı Şansını Azaltır mı?

Yapılan çalışmalarda çikolata kistinin veya endometriyozisin tüp bebek başarı şansını azalttığı gösterilmiştir. Bunun için suçlanan 3 mekanizma vardır.

• Endometriyozisin yumurta gelişimini olumsuz etkilemesi
• Endometriyozisin embriyo gelişimini olumsuz etkilemesi
• Endometriyozisin rahim duvarı (endometriyum) reseptivitesini azaltarak embriyonun rahime tutunma şansını azaltması

Bu nedenle ne yazık ki endometriozis veya çikolata kistinin olması tüp bebek başarı şansını azaltmaktadır.

Çikolata Kisti Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Çikolata kisti tedavi edilmezse hastalık ilerleyerek hayat kalitesini bozan kasık ağrısı, sancılı adet görme ve ilişkide ağrı belirtilerine neden olabilir. Ayrıca tedavi edilmeyen endometriozis batın içi yapışıklığa, anatominin bozulmasına, tüplerin tıkanmasına, dış gebelik ve infertiliteye neden olabilir.

Çikolata kisti büyüyerek kist patlamasına, yumurtalık torsiyonuna, yumurtalık rezervinin azalmasına neden olabilir. Nadiren de mesane ve bağırsaklara yayılarak idrar yolu bağırsak sistemi ile ilgili problemlere neden olabilir.

Bu nedenle çikolata kisti veya endometriozis mutlaka ilaçlarla veya ameliyatla baskı altına alınmalı ve tedavi edilmelidir.

Çikolata Kisti Kansere Dönüşür mü?

Çikolata kisti veya endometriozis yumurtalık kanserinin öncü lezyonu olmasa da davranış olarak kansere benzer davranış paterni gösterirler. Yapılan çalışmalarda çikolata kistinin yumurtalık kanseri riskini 2 kat artırdığı, eğer kadın infertil ise yumurtalık kanseri riskinin 4 kat arttığı gösterilmiştir.

Çikolata kistinin kanser yapma mekanizması tam olarak anlaşılamamıştır. Ancak aşağıdaki mekanizmalar kanser gelişmesinde suçlanmaktadır.

• İnflamasyon
• Oksidatif stres
• Östrojenden zengin mikro ortam

Ultrasonda çikolata kisti kanser gibi görünmese de çikolata kistlerinin %1-3’ünde kanser hücreleri tespit edilmiştir.

Çikolata Kisti Kendiliğinden Geçer mi?

Çikolata kisti kendiliğinden geçmez, erimez. Çikolata kistinin kesin tedavisi ameliyattır. Ameliyat dışında ilaçlar da çikolata kistini küçültebilir. Ama kistin tamamen erimesi sadece ameliyat ile mümkündür. Çikolata kisti kendi kendine ancak kist patlarsa geçebilir. Ancak kist patlaması sonrası çikolata kistinin tekrarlama riski çok yüksektir. Sonuç olarak çikolata kisti esas ameliyatla geçer.

Çikolata Kisti Patlaması Nasıl Anlaşılır?

Çikolata kisti patlaması ultrasonla anlaşılır. Daha önce ultrasonda görülen çikolata kisti o anda ultrasonda görülmüyorsa, Douglas denilen rahim arkasında sıvı birikmesi varsa çikolata kisti patlaması teşhisi konur.

Çikolata kistinin patladığını hasta bıçak saplanır tarzda ağrı hissederek anlayabilir. Bu ağrı aniden bıçak saplanır tarzda gelir ve genelde kistin olduğu kasıkta sancı başlar. Ağrı zamanla tüm karına yayılır.

Kist patlaması olduğunda kasık ağrısına bulantı, kusma, baş dönmesi ve halsizlik eşlik edebilir. Çikolata kisti patlamasının kesin teşhisi ultrasonla konur. Eğer kist patlaması olan hastada akut batın tablosu gelişirse, iç kanama olursa, hastanın hemodinamisi bozulursa ameliyat kararı verilir. Ameliyatta kahverengi, çikolata rengindeki kist içeriğinin tüm karına yayıldığı görülür. Bu şekilde de kist patlamasının kesin tanısı konmuş olur.

Çikolata Kistinde Ca 125 Değeri

Endometriozis veya çikolata kistinde Ca 125 değeri yükselebilir. Ca 125 değerinin > 35 u/ml olması yüksek kabul edilir. Yapılan çalışmalarda endometriozisli kadınların kanda bakılan Ca 125 testinin >35 u/ml olduğu gösterilmiştir.

Ancak bu testin güvenilirliği yüksek değildir. Yani sadece bu testin sonucuna göre bir hastaya endometriyozis var ya da yok denemez. Çünkü endometriyozis olduğu kesin belli olan kadınların Ca 125 değeri normal çıkabilir. Ca 125 in normal çıkması kadında endometriozis hastalığının olmadığı anlamına gelmez.

Sonuç olarak endometriyozis tanısı için hastalara Ca 125 bakmaya gerek yoktur. Çünkü bu testin tanı koymada sağladığı ekstra bir fayda yoktur.

Çikolata kisti belirtileri olan bir kadında Ca 125 yüksek çıkarsa endometriyozis tanısı kuvvetlenmiş olur. Ama Ca 125 değerinin normal çıkması endometriozis olmadığı anlamına gelmez.

Endometriozis Tekrarlar mı?

Endometriozis kronik bir hastalık olduğu için tedavi kesildiği anda tekrarlama riski çok yüksektir. Yapılan çalışmalarda endometriozisin tekrarlama riski %10-60 arasında değişmektedir. Bu nedenle Ankara endometriyozis tedavisi kısa dönem değil uzun dönem verilmektedir.

Bir kadın gebelik istemiyorsa çikolata kisti tedavisine yıllarca devam etmelidir. Sadece gebe kalmak istediğinde ilaçları bırakmalıdır. Bu tedavi yöntemi ile endometriyozisin tekrarlama riski en aza indirgenmiş olur.

Çikolata Kisti ile Hamile Kalanlar Var mı?

Çikolata kisti veya endometriozis hamile kalmayı zorlaştırır ama bu kadının kesinlikle gebe kalamayacağı anlamına gelmez. Bu nedenle çikolata kisti ile hamile kalan çok sayıda kadın vardır. Hatta yapılan gebelik muayenesinde tesadüfen çikolata kisti saptanan hastalar da vardır.

Çikolata kisti ile gebe kalanlarda dikkat edilmesi gereken nokta gebelikte kistin patlaması veya yumurtalık torsiyonudur. Bu nedenle çikolata kisti ile hamile kalan bir kadın kist patlaması ve yumurtalık torsiyonu belirtileri açısından uyarılmalı ve acil bir durum olması durumunda hastaneye gitmesi gerektiği konusunda bilgilendirilmelidir.

Çikolata Kisti Tehlikeli midir?

Çikolata kisti bazı hastalarda belirti vermezken, bazı hastaların hayat kalitesini bozmakta ve aşağıdaki problemleri ortaya çıkarmaktadır

• Adet sancısı
• Adet düzensizliği
• Cinsel ilişkide ağrı
• Kist patlaması
• Yumurtalık torsiyonu
• Yumurtalık rezervinin azalması
• Kısırlık
• Erken menopoz
• Kanser

Görüldüğü gibi çikolata kisti hiç de masum bir hastalık değildir. Oldukça çok sayıda problemlere yol açtığı için çikolata kisti tehlikeli bir hastalıktır diyebiliriz.

Kaç mm Çikolata Kisti Tehlikelidir?

Çikolata kisti her 10 kadından 1’inde görülebilir. Ancak çikolata kistinin büyüklüğü arttıkça tehlike artar. Çikolata kistinin patlaması çikolata kistinin en tehlikeli sonucudur. Eğer hastanın ağrı şikayeti yoksa 4-5 cm den küçük çikolata kistlerinin ameliyatla alınmasına gerek yoktur.

Çikolata kistinin boyutu 4-5 cm ve üzerinde ise belirtiler artar. Yani kronik pelvik ağrı, adet sancısı, hamile kalamama, ilişkide ağrı gibi şikayetler artar. Ayrıca büyük çikolata kistlerinin altından kanser çıkabilir. Bu nedenle 4-5 cm den büyük çikolata kistleri hem patlama riski, hem hastanın hayat kalitesini azalttığı için, hem de kanser riski nedeniyle tehlikelidir ve ameliyatla alınması önerilmektedir.

Endometriozis (Çikolata Kisti) Bitkisel Tedavi

Endometriyozis tedavisinin ilaç veya ameliyatla tedavisi dışında alternatif tedavi yöntemleri de denenmiştir. Bu yöntemler arasında;

• Bitkisel tedavi kürleri
• Akupunktur
• Elektriksel sinir stimulasyonu
• Vitamin B1
• Magnezyum
• Homeopatik tedavi
• Refleksoloji çözümleri bulunur

Bu tedavi yöntemlerinin zararı olmasa da bilimsel olarak endometriyozis tedavisinde faydalı olduğu gösterilememiştir. Bilimsel endometriyozis tedavi yöntemlerinin yanında destek çözümler olarak bitkisel kürler (soğan kürü vs) ve diğer tedavi yöntemleri denenebilir.

Endometriozis Hastalığında Beslenme Nasıl Olmalı?

Eğer endometriozis tanısı aldıysanız beslenmenize daha çok dikkat etmeniz gerekir. Endometriozis hastalığından kurtulmada bağışıklık sisteminin güçlü olması çok önemlidir. Bu nedenle endometriozis tanısı alanların bağışıklık sistemini kuvvetlendiren yiyeceklerle beslenmesi gerekir.

• Meyve, sebze, kepekli tahıl gibi lif oranı yüksek diyet ile beslenin
• Doymuş yağ oranı yüksek gıdalardan uzak durun
• Balık (somon, uskumru, ringa balığı ve sardalya), balık yağı, hindistan cevizi yağı, keten tohumları, ceviz ve kabak çekirdeği gibi omega-3 den zengin beslenin
• Asitli ve şekerli içeceklerde uzak durun

Endometriozis İçin Hangi Doktora ve Branşa Gidilir?

Endometriozis hastalığı kasık ağrısı, adet sancısı ve kısırlığa neden olduğu için endometriozis tanısını çoğunlukla kadın doğum uzmanları koyar. Bu hastalığın tanı ve tedavisinde kadın doğum bölümü daha tecrübelidir.

Bu nedenle endometriozis belirtileri yaşıyorsanız öncelikle kadın hastalıkları ve doğum bölümüne gitmeniz gerekir. Kadın doğum branşında yapılan muayene ve gerekli testlerin ardından uygun tedavinin başlanması gerekir.

Endometriozis (çikolata kisti) tedavisi ve ameliyatı Ankara da Prof. Dr. Deniz Ulaş tarafından yapılmaktadır. Çikolata kisti tedavisi ve ameliyat fiyatları hakkında ayrıntılı bilgi almak için 05059819919 numaralı telefondan bize ulaşabilirsiniz.

Referanslar

1. Sampson JA. Peritoneal endometriosis due to the menstrual dissemination of endometrial tissue into the peritoneal cavity. Am J Obstet Gynecol 1927; 14:422-69.
2. Olive DL, Schwartz LB. Endometriosis. N Engl J Med 1993; 328:1759-69.
3. Gupta S, Goldberg JM, Aziz N, Goldberg E, Krajcir N, Agarwal A. Pathogenic mechanisms in endometriosis associated infertility. Fertil Steril 2008; 90:247-257.
4. Jackson LW, Schisterman EF, Dey-Rao R, et al. Oxidative stress and endometriosis. Hum Reprod 2005; 20:2014–20.
5. Borghese B, Santulli P, Marcellin L, Chapron C. [Definition, description, clinicopathological features, pathogenesis and natural history of endometriosis: CNGOF-HAS Endometriosis Guidelines]. Gynecol Obstet Fertil Senol. 2018 Mar;46(3):156-167. [PubMed]
6. Kiesel L, Sourouni M. Diagnosis of endometriosis in the 21st century. Climacteric. 2019 Jun;22(3):296-302. [PubMed]
7. Kim JH, Han E. Endometriosis and Female Pelvic Pain. Semin Reprod Med. 2018 Mar;36(2):143-151. [PubMed]
8. Selçuk I, Bozdağ G. Recurrence of endometriosis; risk factors, mechanisms and biomarkers; review of the literature. J Turk Ger Gynecol Assoc. 2013;14(2):98-103.
9. Bulun SE. Endometriosis. N Engl J Med. 2009 Jan 15;360(3):268-79. [PubMed]
10. Revised American Society for Reproductive Medicine classification of endometriosis: 1996. Fertil Steril. 1997 May;67(5):817-21. [PubMed]