Premenstrüel sendrom (PMS) halk arasındaki adıyla adet öncesi gerginlik, üreme çağındaki milyonlarca kadını etkileyen bir problemdir. Genellikle 25-35 yaş arasında başlayan PMS belirtileri kadınların yaklaşık %85’de görülür (1,2). Ancak bunların sadece %2-10’unda günlük hayat ciddi anlamda etkilenir.
Premenstrüel Sendrom (PMS) Nedir?
Adetten 1 hafta 10 gün önce yani adet döngüsünün luteal fazında görülen ve her ay tekrarlayan, kadında duygusal ve fiziksel değişikliklere yol açan duruma premenstrüel sendrom (PMS) veya adet öncesi gerginlik denir.
Premenstrüel Sendrom Dönemi Belirtileri Nelerdir?
Premenstrüel sendromun 200 çeşit belirtisi vardır. Bu belirtilerden en sık görülenler şunlardır.
Davranışsal Değişiklik Yapan PMS Belirtileri
- Halsizlik
- Uykusuzluk
- İştah artışı
Psikolojik Değişiklik Yapan PMS Belirtileri
- Sinirlilik
- Gerginlik
- Duygusallık
- Alınganlık
- Depresif ruh hali
- Ağlama nöbetleri
- Anksiyete
- Duygu durum değişiklikleri
- Yalnızlık hissi
- Unutkanlık
- Konsantrasyon bozukluğu
- Kendine güven kaybı
Fiziksel Değişiklik Yapan PMS Belirtileri
- Bulantı kusma
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Kas ve eklem ağrıları
- Vücutta ödem, şişlik
- Şişkinlik
- Memelerde hassasiyet
Adet Öncesi Gerginlik Sendromu Nedenleri
Premenstrüel sendromun sebebi tam olarak bilinmiyor ama suçlanan bazı faktörler şunlardır.
- Yumurtalık hormonları
- Genetik nedenler
- Seratonin eksikliği
- Progesterona aşırı hassasiyet
- Prostaglandin eksikliği
Premenstrüel Sendrom Tanısı Nasıl Konur?
Premenstrüel sendrom tanısı için aşağıdaki kriterlerden en az birinin son 3 ay boyunca adet öncesi dönemde görülmesi ile PMS tanısı konur (1,3). PMS belirtilerinin adetten 5 gün önce başlaması ve adetin 4. Gününden itibaren de bu şikayetlerin geçmesi gerekir.
- Depresyon
- Öfke patlamaları
- Gerginlik
- Anksiyete
- Sinirlilik
- Sosyal çekilme
- Başağrısı
- Memelerde hassasiyet
- Karında şişlik
Adet Öncesi Gerginlik Tedavisi
Premenstrüel sendrom tedavisinde amaç şikayetlerin şiddetini azaltmak veya ortadan kaldırmak ve bu sayede kadının hayat kalitesini ve sosyal ilişkilerini iyileştirmektir.
PMS sendromunu geçirmek veya hafifletmek için birçok seçenek vardır. Tedavi yöntemini seçerken hastanın özelliklerine göre tedavi bireyselleştirilmelidir. Bir hasta bir tedavi yönteminden ciddi fayda sağlarken başka bir hasta tedaviden fayda görmeyebilir.
PMS sendromu tedavi yöntemlerinden öncelikle ilaçsız tedavi yöntemi ilk tercih olmalıdır (1). İlaçsız tedaviye yanıt vermeyen hastalarda ilaç tedavisine geçilmelidir.
İlaçsız Tedavi
İlaçsız PMS dönemi tedavisi hasta eğitimi, destek tedavi ve davranışsal tedavileri kapsar (4). Hastaya PMS in altta yatan nedenleri ve oluş mekanizması anlatıldığında hasta belirtilerle daha iyi baş edebilir.
Yoga, meditasyon veya spor yapılması da hastanın şikayetlerinin azalmasını sağlayabilir. Bunların dışında beslenmede bazı değişikliklerin yapılması da PMS belirtilerinin azalmasını sağlar.
Örneğin diyetteki tuzun azaltılması veya kafeinin kesilmesi PMS belirtilerinde ciddi azalma sağlayabilir.
İlaç Tedavisi
Davranışsal tedaviye yanıt vermeyen hastalarda ilaçla premenstrüel sendrom tedavisi denenir. İlaç tedavisi 5 grup altında toplanabilir.
Takviye Vitamin ve Bitkisel Tedavi
Bazı vitaminlerin (vitamin A, vitamin E, vitamin B6), kalsiyum, magnezyum ve multi vitaminlerin takviye olarak dışardan verilmesi PMS belirtilerini azaltmada fayda sağlayabilir. Özellikle vitamin E meme hassasiyeti şikayetinde ciddi azalma sağlar ve ACOG tarafından PMS tedavisinde kullanılması önerilmektedir (1).
Premenstrüel sendromun bitkisel tedavisinde en etkili bitkisel çözüm çuhaçiçeği yağıdır. Yapılan bazı çalışmalarda adet öncesi gerginlik belirtilerinde azalma sağladığı gösterilmiştir (5).
Antidepresanlar
Bazı antidepresanların özellikle de Fluoksetin içeren antidepresanların premenstrüel sendrom tedavisinde kullanılması önerilmektedir. Mümkün olan en düşük dozun sabahları alınması önerilmektedir.
İdrar Söktürücü İlaçlar
Bu ilaçlar özellikle meme hassasiyeti ve vücutta şişlik şikayetlerinin tedavisinde etkilidir. İdrar söktürücü ilaçlar arasında adet öncesi gerginlik tedavisinde kullanılması önerilen spiranolaktan grubu ilaçlardır (6).
Non Steroid Anti İnflamatuar (NSAI) İlaçlar (Ağrı Kesici İlaçlar)
Ağrı kesici ilaçlar esas adet sancısı ve aşırı adet kanaması tedavisinde kullanılır. Ancak yapılan çalışmalarda adet öncesi gerginlik belirtilerinde de iyileşme sağladığı gösterilmiştir. Çünkü PMS belirtilerinde suçlanan bir mekanizma da aşırı prostaglandin salınımı ve buna bağlı şikayetlerin görülmesidir.
Ağrı kesici ilaçlar özellikle de mefenamik asit ve naproksen sodyum prostaglandin sentezini azaltarak PMS şikayetlerinde azalma sağlar.
Hormon İlaçları
Hormon ilaçlarının adet öncesi gerginlik sendromundaki etkinliği henüz gösterilemese de bazı hastalar bu ilaçlardan fayda görebilir. Ancak premenstrüel sendromun rutin tedavisinde önerilmesi için bilimsel çalışmalara ihtiyaç vardır.
PMS tanı ve tedavisi Prof. Dr. Deniz Ulaş tarafından yapılmaktadır. Ayrıntılı bilgi için bize 05059819919 numaralı telefondan ulaşabilirsiniz.
Referanslar
- ACOG Practice Bulletin. Clinical management guidelines for obstetrician-gynecologists. Number 15, April 2000. Premenstrual syndrome. Obstet Gynecol. 2000;95:1–9.
- Steiner M, Born L. Diagnosis and treatment of premenstrual dysphoric disorder: an update. Int Clin Psychopharmacol. 2000;15(suppl 3):S5–17.
- Kessel B. Premenstrual syndrome. Advances in diagnosis and treatment. Obstet Gynecol Clin North Am. 2000;27:625–39.
- Wyatt K, Dimmock PW, O’Brien PM. Premenstrual syndrome. In: Barton S, ed. Clinical evidence. 4th issue. London: BMJ Publishing Group, 2000:1121–33.
- Budeiri D, Li Wan Po A, Dornan JC. Is evening primrose oil of value in the treatment of premenstrual syndrome? Control Clin Trials. 1996;17:60–8.
- Wang M, Hammarback S, Lindhe BA, Backstrom T. Treatment of premenstrual syndrome by spironolactone: a double-blind, placebo-controlled study. Acta Obstet Gynecol Scand. 1995;74:803–8