İstenmeyen gebeliklerin önlenmesi için kullanılan doğum kontrol yöntemlerinden biri olan rahim içi araç (RİA) uygulaması etkili ve güvenilir bir yöntemdir. Rahim içi araç yani spiral kimler için uygundur? Kimlere takılmamalıdır? Spiral çeşitleri nelerdir? Spiral nasıl takılır? gibi soruların cevabını bu yazımızda bulabilirsiniz.
Spiral Nedir?
Gebelikten korunmak için rahim içine yerleştirilen, farklı şekil ve boyutlara sahip, küçük aletlere spiral veya rahim içi araç denir. Halk arasında alet olarak da tanımlanan spiraller en eski doğum kontrol yöntemlerinden biridir.
Rahim İçi Araç Ne İşe Yarar? Nasıl Korur?
Rahim içi araç, rahim içinde kronik inflamasyona yol açarak hamilelikten korur. Kronik inflamasyon hem sperm hem de embriyo için toksiktir. Spiralin gebelikten koruma mekanizması şunlardır:
- Spermlerin tüplere geçişine engel olur
- Spermlere zarar verir
- Embriyonun rahime tutunmasına engel olur
Yukarıdakilere ek olarak hormonlu spiral rahim ağzındaki mukus tıkacını kalınlaştırarak spermin rahim içine geçişini engeller ve rahim duvarını incelterek embriyonun tutunmasını önler. Bu şekilde spiral kullanımı istenmeyen gebelik, kürtaj ve dış gebelik ihtimalini azaltır.
Rahim İçi Araç Çeşitleri Nelerdir?
Tüm dünyada 2 çeşit rahim içi araç vardır.
- Bakırlı Spiral (Bakır Telli Spiral)
- Hormonlu spiral (MİRENA)
Her spiral çeşidinin kendine göre avantaj ve dezavantajları vardır. Hangi kadına hangi spiral çeşidinin uygun olduğuna hastanın özelliklerine göre karar verilir. Bunun için de spiral taktırmadan önce mutlaka jinekolojik muayene yapılması şarttır.
Bakırlı Spiral
Genişliği 28-32 mm, boyu 30-36 mm arasında değişen T şekilli aletlerdir. T ‘in tepesi rahimin tepe noktasına yerleştirilir. Aletin içinde bulunan bakır rahim içinde kronik inflamasyona neden olarak hamilelikten korur.
Rahimin büyüklüğüne ve yapısına göre uygun boyutlu spirali tercih etmek gerekir. Örneğin hiç doğum yapmamış bir kadına 28mm genişliğinde ve 30mm uzunluğunda rahim içi araç takmak gerekir. Daha büyük spiraller hastada kasık ağrısı, düşme, kayma, fazla kanama gibi şikayetlere neden olabilir.
Yeni nesil rahim içi araç olarak bilinen GYNEFİX (Boncuklu spiral) içinde de bakır bulunur. Ancak bakır miktarı normal spirallere göre daha azdır. Buna bağlı olarak da aşırı adet kanaması gibi yan etkiler daha az görülür. Gynefix in takılma şekli bakırlı spiralden farklı olduğu için özel eğitim almış doktorlar tarafından Gynefix uygulaması yapılması gerekir.
Bakırlı Spiralin Avantajları ve Dezavantajları
Bakırlı spiralin avantajları şunlardır:
- Gebelikten korur
- Koruyuculuk oranı yüksek
- Uzun süre korur
- Emzirirken kullanılabilir
- Çıkarıldığında doğurganlık hemen geri döner
- Ucuz
Bakırlı spiralin zararları şunlardır:
- Aşırı adet kanaması
- Ağrılı adet (dismenore)
- Pelvik enfeksiyona yatkınlık
- Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumaz
Hormonlu Spiral
Hormonlu spiral içinde levonorgestrel hormonu içeren T şekilli spiraldir. Günlük çok düşük dozda levonorgestrel salgılayarak etki eder.
Hormonlu spiral lokal yani sadece rahimde etkilidir. Yani kan hormon düzeylerini etkilemez. Hormonlu spiralin takılması bakırlı spiral takılmasına benzer ancak takma mekanizmasında ufak farklılıklar vardır.
Hormonlu Spiralin Avantajları ve Dezavantajları
Hormonlu spiralin avantajları bakırlı spiralin avantajları ile aynıdır. Ek olarak hormonlu spiralin aşağıdaki faydaları vardır.
- Adet kanamasının miktarını azaltır
- Rahim kanseri riski %80 azalır
- Rahim duvarı kalınlaşmasını azaltır
- Pelvik enfeksiyon riskini artırmaz
Hormonlu spiralin dezavantajları şunlardır:
- Adet düzensizliği
- Adet görememe
- Ödem (%5 hastada kilo aldırır)
Hormonlu Spiral Kilo Aldırır mı?
Hormonlu spiral içerisindeki progesteron nedeniyle ödem yapar, kilo aldırmaz. Hormonlu spiral kullanan kadınların sadece %5’i aşırı ödem nedeniyle spirali çıkartmak ister.
Hormonlu spirale bağlı hafif ödem beslenme alışkanlıklarını değiştirerek veya ödem sökücü bitki çayları içerek dengelenebilir.
Hormonlu Spiral Adetten Keser mi?
Hormonlu spiral rahim duvarının kalınlaşmasına izin vermez, rahim duvarı ince kalır. Yani adet döneminde atılacak doku olmaz. Hormonlu spiralin bu etkisi nedeniyle rahim duvarı kalınlaşmasında tercih edilen bir tedavi seçeneğidir.
Hormonlu spiral (Mirena) kullanan bir kadın her ay adet olmayabilir veya adet olsa bile birkaç damla kan şeklinde az adet olabilir. Bu hormonlu spiralin adetleri kestiği, erken menopoza soktuğu anlamına gelmez. Hormonlu spiral kullanan bir kadının hormonları normal şekilde çalışır, erken menopoza sebep olmaz.
Spiral Kimlere Takılır?
Spiral, yakın zamanda gebe kalmayı planlamayan tüm kadınlara takılabilir. Ancak aşağıdaki durumlar varsa spiral takılmamalıdır.
- Gebelik şüphesi
- Pelvik enfeksiyon
- Sebebi bilinmeyen vajinal kanama
- Rahim kanseri veya rahim ağzı kanseri şüphesi
- Doğuştan rahim anomalisi olması
- Bakır veya progesteron allerjisi
Hormonlu spiral yukarıdaki durumlara ek olarak aşağıdaki hastalıklar varlığında takılmamalıdır.
- Meme kanseri şüphesi veya progestin duyarlı kanser varlığı
- Akut karaciğer hastalığı
- Karaciğerin iyi huylu ve kötü huylu tümörleri
Spiral Nasıl Takılır?
Spiral poliklinik şartlarında sorunsuzca takılabilen kolay bir işlemdir. Rahim içi araç takılırken aşağıdaki basamaklar izlenir.
- Vajinaya spekulum yerleştirilir
- Rahim ağzı görülür ve antiseptik solüsyonla silinir
- Rahim ağzı tenekulum denilen özel bir aletle tutulur ve rahimin aksını düzeltmek için traksiyona alınır
- Rahim içi araç dikkatli bir şekilde rahimin tepe noktasına yerleştirilir
- Sipral takıldıktan sonra fazla ip makas yardımı ile kesilir
- Spiral taktıktan sonra spiralin yeri ultrasonla kontrol edilir
Rahim İçi Araç Takarken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
- Hastanın hamile olmadığından emin olunmalı
- Spiral takılmasına engel faktörlerin olmaması gerekir
- Spiral takmadan önce rahimin yapısı, konumu muayene ve ultrasonla belirlenmeli
- Rahim ağzının aletle traksiyona alınması spiral takarken rahimin delinme riskini azaltır
- Eğer RİA takarken zorlanılıyorsa ultrason eşliğinde spiral takılması rahimin delinmesi riskini en aza indirir
- Spiralin ipi çok kısa veya çok uzun bırakılmamalı. Kısa bırakılması ileride spiralin çıkarılmasını zorlaştırır. Uzun bırakılması ise ilişki sırasında erkeğin spirali hissetmesine sebep olabilir.
- Spiral takılırken sterilizasyon kurallarına mutlaka uyulmalıdır. Uyulmadığı taktirde pelvik enfeksiyon meydana gelebilir.
Spiral Ne Zaman Takılır?
Spiral adetli iken takılır. Genellikle kanamanın en yoğun olduğu adetin 2 veya 3. Günü spiral takılır. Spiralin adetli takılmasının 2 avantajı vardır.
- Hastanın gebe olmadığından emin olunur
- Adetli iken rahim ağzı genişler, bu da spiralin kolay takılmasını sağlar
Adet Bittikten Sonra Spiral Takılır mı?
Adet bittikten sonra da spiral takılabilir. Bu durumda hastanın ilişkiye girmemiş olması gerekir ve gebe olmadığından emin olması gerekir. Adetli iken rahim ağzı daha geniş olur ve spiral daha kolay takılır. Ancak hastanın daha önce normal doğumu varsa ve gebe olmadığından eminse adet bittikten sonra da spiral takılabilir.
Spirallerin Koruyuculuk Oranı Nedir? Kaç Yıl Korur?
Spirallerin koruyuculuk oranı %99.9 ‘dur. Kordonların bağlanması kadar etkili bir doğum kontrol yöntemidir. Bakırlı spiraller 10 yıl korur, hormonlu spiralin ise koruyuculuğu 5 yıldır. 5 yılda bir değiştirilmesi gerekir.
Spiral takıldıktan sonra başka yöntemle korunmaya gerek yoktur. Etkisi hemen başlar.
Spiral Takılırken Acı Verir mi?
“Spiral takılırken acı olur mu” sorusu hastaları en tedirgin eden konulardan biridir. Acı verip vermediği hastanın ağrı eşiğine göre değişir. Ama çoğunlukla spiral takılırken adet sancısına benzer bir acı olur. Özellikle spiral rahime yerleştirilirken yani spiral fundus denilen rahimin tepe noktasına değdiği an kramp tarzı bir ağrı olur. Ama bu ağrı kısa sürelidir ve 3-5 dakika içinde acı geçer.
Spiral takılması 5 dakika süren kısa bir işlem olduğu için ve en fazla adet sancısı gibi bir acıya neden olduğu için hastalar tarafından kolayca tolere edilen bir işlemdir. Hastaların %95’inde anesteziye ihtiyaç duyulmaz.
Bazı hastalarda rahim ağzı kapalı olduğu için veya rahimin yapısı nedeniyle spiral takılması zor olabilir. Bu hasta grubunda hasta konforu için genel anestezi altında spiral takılabilir.
Rahim İçi Araç Hissedilir mi?
Spiral takıldıktan sonra ne kadın ne de erkek tarafından cinsel ilişkide hissedilmez. Ancak spiralin ipi elle hissedilebilir. Eğer spiralin ipini hissedemezseniz spiral düşmüş olabilir veya kaymış olabilir. Bu durumda muayene olmanız gerekir.
Rahim İçi Araç Ağrı Yapar mı?
Spiral takılırken biraz ağrı yapabilir ancak bu ağrı dayanılmayacak bir ağrı değildir. Adet sancısına benzer bir ağrı olabilir. Sonrasında spiral normal şartlarda ağrı yapmaz. Özellikle hormonlu spiral ağrı yapmaz. Hatta açıklanamayan kronik pelvik ağrılı hastalarda ağrıyı azaltması için hormonlu spiral takılır.
Bakırlı spiral ise adetlerin sancılı geçmesine veya ilişkide ağrıya neden olabilir. Bu nedenle uygun olmayan hastalara bakırlı spiral takılmamalıdır.
Spiral Sonrası Nelere Dikkat Etmek Gerekir?
Spiral takıldıktan sonra kayma veya düşme en sık ilk 2-3 hafta içinde olur. Bu nedenle bu dönemde aşağıdaki noktalara dikkat etmek gerekir.
- İlk 2 hafta ilişki olmamalı
- İlk 2 hafta çok sıcak su ile banyo yapılmamalı
- İlk 1 ay ağır kaldırmaktan ve kabız kalmaktan kaçınılmalı
- RİA takıldıktan 1 ay sonra ultrasonla yeri kontrol edilmeli
Spiral Taktırmak Hangi Durumlarda Uygun Olmaz?
Spiral çeşidine göre bazı durumlarda alet taktırmak uygun olmaz. Örneğin yoğun adet kanaması olan bir kadına bakırlı spiral takılması adet miktarını ve süresini artıracaktır. Bu hasta grubunda hormonlu spirali tercih etmek daha akılcı bir davranış olacaktır.
Ya da bakır allerjisi olan veya ailede rahim kanseri öyküsü olan bir kadında hormonlu spirali tercih etmek gerekir. Eğer aşağıdaki durumlar varsa hiçbir spiral çeşidinin takılması uygun olmaz.
- Gebelik şüphesi
- Pelvik enfeksiyon
- Sebebi bilinmeyen vajinal kanama
- Rahim kanseri veya rahim ağzı kanseri şüphesi
- Doğuştan rahim anomalisi olması
Spiral Taktırdıktan Sonra Ne Zaman İlişkiye Girilir?
Spiral taktırdıktan sonra koruyuculuk hemen başlar ama aletin kaymaması için ilk 15 gün cinsel ilişki olmaması gerekir. 15 günden sonra korunmasız şekilde cinsel ilişkiye girilebilir.
Spiral Cinsel İlişkiden Alınan Zevki ve Orgazmı Etkiler mi?
Hayır, spiral cinsel ilişkiden alınan zevki artırmaz veya azaltmaz, orgazmı etkilemez. Sadece hastanın hamile kalma kaygısı olmadığı için ilişkiye daha konsantre olmasını sağlayarak alınan zevki artırmada bir miktar faydası olabilir.
Spiral Takıldıktan Sonra Kanama Olur mu? Kaç Gün Sürer?
Spiral takıldıktan sonra 1 hafta 10 gün kanama, lekelenme olabilir, normaldir. Hatta hormonlu spiral sonrası ilk 3 ay ara kanama veya ilişki sonrası kanama olabilir. Ama kanama yoğunsa veya daha uzun sürüyorsa doktorunuzla iletişime geçmeniz gerekir.
Spiral sonrası yoğun kanama olması veya kanamanın uzun sürmesi spiralin kaydığını veya düştüğünü gösterir. Bu durumda spiral gebelikten korumayacaktır ve istenmeyen gebelik meydana gelecektir.
Spiral Kayar mı?
Spiral kayması veya düşmesi genellikle ilk 2-3 hafta içinde olur. Spiral kaymasının nedeni hastanın rahim yapısı ile ilgili olabileceği gibi, teknik olarak doğru takılmadığından da kaynaklanabilir.
Rahim iç tabakasında yer kaplayan miyom, polip gibi lezyonlar veya rahimde perde olması gibi nedenler de spiralin düşmesine sebep olabilir.
Spiralin Kaydığı Nasıl Anlaşılır?
Spiralin düştüğü veya kaydığı yoğun kanama ve kasık ağrısı belirtileri ile anlaşılır. Eğer adet kanamanız çok yoğunsa, uzun sürüyorsa, adet dışı kanamalarınız varsa ve beraberinde kasık ağrısı oluyorsa spiraliniz kaymış veya düşmüş olabilir.
Bu durumda doktorunuzla görüşüp, muayene olmanız gerekir. Ultrasonda spiralin yeri net olarak görünür ve düşüp düşmediği veya aşağı kaydığı anlaşılır.
Spiral Sonrası Hangi Pozisyonlar Tehlikeli?
Spiral sonrası cinsel ilişki pozisyonlarında bir kısıtlama yoktur. Hiçbir pozisyon tehlikeli değildir. Bu konuda çiftin kendini kısıtlamasına gerek yoktur.
Spiralle Gebe Kalınır mı?
Spiralle gebe kalma riski %0,2 dir. Tüpler bağlandığında da gebe kalma riski %0,1 dir. Yani spiral kordon bağlatma kadar etkili bir korunma yöntemidir.
Spiralle gebe kalınırsa dış gebelik riski yüksektir. Bu nedenle spiralle gebelik olduysa dış gebelik mutlaka araştırılmalı, buna göre tedavi planlanmalıdır.
Spiralle Gebe Kalınırsa Ne Yapmak Gerekir?
Spiralle hamile kalındıysa ve hasta gebeliği istemiyorsa kürtaj yapılabilir. Kürtaja başlamadan spiral ultrasonla görülmeli ve önce spiral çekilmeli, ondan sonra kürtaj işlemi yapılmalıdır.
Spiralle gebe kalan bir hasta doğurmak istiyorsa öncelikle spiral çekilmelidir. Ama hastaya düşük riskinin arttığı bilgisi verilmelidir. Eğer spiralin ipi görünmüyorsa spiral çekilmez, yerinde bırakılır.
Spiralle gebe kalanlarda sadece düşük riski artar. Bebekte sakatlığa veya doğuştan anomalilere neden olmaz.
Bekarlara Spiral Takılır mı?
Amerika’da spiral çoğunlukla hiç doğum yapmamış, bekar kızlara takılır. Ancak ülkemizde bekarlara spiral takılmaz şeklinde yanlış bir algı vardır. Spiralin en küçük boyutlu olanları bekar veya hiç doğum yapmamış hastalara güvenle takılabilir.
Bekar hastalara spiral dışında diğer doğum kontrol yöntemleri ile ilgili bilgi vermek ve hasta için en uygun korunma yöntemini seçmek gerekir.
Rahim İçi Araç Ne Zaman Çıkartılabilir?
Spiral tekrar gebelik düşünüldüğü zaman veya spiral süresi dolan ya da yan etkileri nedeniyle spiral kullanmak istemeyen kadınlarda çıkartılabilir.
Spiralin çıkarılması için adetli olmaya gerek yoktur, adetin her hangi bir zamanında çıkarılabilir.
Spiralin İpi Görünmüyorsa Ne Yapmak Gerekir?
Bazı kadınlarda spiralin ipi görünmez. Bu durumda ultrasonla spiralin yerini kontrol etmek gerekir. Eğer spiral yerindeyse ve spiralin süresi dolmadıysa ipi görünmeyen spirali almaya gerek yoktur. Süresi dolduğunda çıkarılabilir.
Ancak eğer spiralin çıkarılması gerekiyor ve ipi görünmüyorsa, spiral novak küret veya kuş ağzı denilen aletlerle çıkarılmaya çalışılır. Buna rağmen spiral çıkarılamazsa histeroskopi yapılır. Histeroskopide kamerayla rahim içine girilerek spiral görülür ve çıkarılır. Histeroskopi ofis şartlarında veya hastanede yapılabilen kolay ve kısa bir işlemdir.
Spiral Çıkartma Ağrılı mıdır?
Spiral çıkartma ağrılı bir işlem değildir. Poliklinik şartlarında 2-3 saniye içinde spiral kolayca çıkarılır. Hasta ağrı, acı hissetmez. Ancak spiralin ipi görünmüyorsa o zaman spiral çıkartma ağrılı olabilir. Bu durumda anestezi altında uyuyarak spiral çıkarılabilir.
Spiral rahime gömüldüyse ve poliklinik şartlarında çıkarılamıyorsa histeroskopik olarak kamera ile rahim boşluğuna girilerek rahim içi araç çıkarılabilir. Histereskopi hastane şartlarında, genel anestezi altında yapılan bir işlemdir.
Doğumdan Sonra Spiral Ne Zaman Takılır?
Spiral doğumdan hemen sonra veya 6 hafta sonra takılabilir. Eğer kadın emziriyorsa süt 3 ay koruyacağı için doğumdan 3 ay sonra spiral takılır. Doğumdan sonra bir kadın adet görmeyebilir bu nedenle bu dönemde spiral takılacaksa adetli olması şartı aranmaz. Sadece kadının gebe olmadığından emin olmak gerekir.
Kürtaj Sonrası Hemen RİA Takılabilir mi?
Evet, kürtaj sonrası hemen spiral takılabilir. Ancak rahimde parça kalıp kalmadığı kontrol edilmeli ve sonrasında spiral takılmalıdır. Kürtaj esnasında spiral taktırmanın diğer bir avantajı ise hasta zaten genel anestezi altında olduğu için spiral takılırken hiçbir ağrı acı hissetmez.
Ankara Spiral Taktırma Fiyatları Nasıl Hesaplanır?
Spiral taktırma fiyatları hesaplanırken en önemli faktör kullanılan spiralin kalitesidir. Çünkü spiral ücretleri arasında ciddi farklılıklar vardır, bu da spiral taktırma fiyatlarını etkilemektedir. Hormonlu spiral taktırma fiyatı Ankara da bakırlı spiral fiyatlarından yüksektir. Gynefix denilen yeni nesil spiraller hormonlu spiral fiyatlarından daha yüksektir. Ortalama fiyat vermek gerekirse spiral taktırma fiyatı 1000 ile 4000 TL arasında değişmektedir.
Ayrıca spiral taktırma fiyatlarını etkileyen diğer bir faktör de alet taktırma sırasında anestezi uygulanıp uygulanmadığıdır. Anestezili spiral taktırma ücretleri, anestezisiz spiral taktırma ücretlerinden daha fazladır.
Spiral Nerede ve Hangi Branş Doktoru Tarafından Takılır?
Spiral kadın doğum uzmanları tarafından özel hastane, devlet hastanesi veya özel muayenehanelerde takılabilmektedir. Devlet hastanelerinin aile planlaması bölümünde pratisyen hekimler veya ebeler tarafından sağlık ocaklarında da spiral takılabilmektedir.
Bakırlı spiral ve hormonlu spiral taktırma Ankara da Prof. Dr. Deniz Ulaş tarafından özel muayenehanede yapılabilmektedir. Spiral çeşitleri ve taktırma ücretleri ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için 05059819919 numaralı telefondan bize ulaşabilirsiniz.
Referanslar
- Kavanaugh ML, Jerman J. Contraceptive method use in the United States: trends and characteristics between 2008, 2012 and 2014. Contraception. 2018 Jan;97
- Curtis KM, Jatlaoui TC, Tepper NK, Zapata LB, Horton LG, Jamieson DJ, Whiteman MK. U.S. Selected Practice Recommendations for Contraceptive Use, 2016. MMWR Recomm Rep. 2016 Jul 29;65(4):1-66. [PubMed]
- Chen BA, Reeves MF, Hayes JL, Hohmann HL, Perriera LK, Creinin MD. Postplacental or delayed insertion of the levonorgestrel intrauterine device after vaginal delivery: a randomized controlled trial. Obstet Gynecol. 2010 Nov;116(5):1079-87.