Gebelikte Şeker Testi Zararlı mı?

Gebelik şekeri (gestasyonel diyabet) ilk defa gebelikte ortaya çıkan veya ilk defa gebelikte tanı konan glukoz intoleransı durumudur. Gebelik şekeri hamilelerin %10’unda bulunur ve son yıllarda obezitenin artması ile beraber görülme sıklığı artmıştır.

Gebelik şekeri hem anne hem de bebek için bazı riskler yaratır. Bu nedenle bilimsel çalışmalar, gebelik şekeri tanısı için hamileliğin 24-28. Haftaları arasında şeker yükleme testi (oral glukoz tolerans test) ile tüm hamilelere tarama yapılmasını önermektedir.

Ancak son yıllarda gebelikte şeker testinin bebek için zararlı olabileceği ile ilgili bazı kaygılar oluşmuştur. Bu nedenle “gebelikte şeker testi zararlı mı?” şeklinde fikirler ortaya atılmıştır.

Bu yazımızda gebelik şekerinin riskleri ve hamilelikte şeker testinin zararlı olup olmadığı konusuna değineceğiz.

Gebelik Şekeri Nedir?

Gebelik şekeri ilk defa gebelikte ortaya çıkan glukoz intolerasına denir. Gebelik şekerine gestasyonel diyabet de denir. Gebelikten önce şekeri olan ama hiç tanı konmamış olan kadınlara ilk defa gebelikte diyabet tanısı konursa buna da gebelik şekeri adı verilir.

Gebelik Şekeri Neden Olur?

Gebeliğin 20. haftaları civarında plasentadan salgılanan HPL, TNF gibi hormonların etkisi ile insülin direnci başlar ve 3. trimesterde insülin direnci artar. Ayrıca artan östrojen, progesteron ve kortizol seviyeleri de insülin direncini artırır.

Bu durumu dengeleyebilmek için yani kan şekerini normal seviyede tutmak için hamile bir kadının pankreasından salgılanan insülin miktarının normal şartlarda artması gerekir. Eğer gebe kadının pankreasından yeterli insülin salgılanmazsa gebelik şekeri ortaya çıkar.

Hamilelikte Şeker Belirtileri

Hamilelik şekeri çoğunlukla hiçbir belirti vermez, şeker yükleme testi yapılmazsa tanı konamaz. Belirti verdiğinde ise aşağıdaki bulgular görülebilir.

• Çok susama
• Sık idrar yapma
• Bulantı, kusma
• Yorgunluk
• Bulanık görme
• Sık vajinal mantar enfeksiyonu
• Bebeğin suyunun fazla olması
• Bebeğin iri olması

Bu belirtilerin olmaması gebelik şekeri olmadığı anlamına gelmez.

Kimler Hamilelik Şekeri İçin Risk Altında?

Hamilelik şekeri risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir.

• Şişman
• İleri yaş
• Polikistik over sendromu (PKOS)
• Ailede şeker hastalığı öyküsü
• Önceki gebeliğinde gestasyonel diyabet öyküsü
• İri bebek (>4000gr) doğurma öyküsü
• Tekrarlayan düşük veya ölü doğum öyküsü
• Preeklampsi, hipertansiyon öyküsü olanlar risk altındadır

Gebelik Şekerinin Anne ve Bebek İçin Zararları

Hamilelikte şeker hastalığı hem bebek hem de anne için bazı riskler taşır.

Gebelik Şekerinin Bebek Üzerine Olumsuz Etkileri

• İri bebek
• Polihidroamniyoz (bebeğin suyunun fazla olması)
• Doğumdan sonra bebek kan şekeri ve kalsiyum düzeyinin düşmesi (hipoglisemi, hipokalsemi)
• Yenidoğan sarılığı
• İri bebek ve polihidroamniosa bağlı erken doğum riski
• Zor doğum ve buna bağlı bebekte olabilecek klavikula kırığı, el paralizi (felç), hipoksi (oksijensiz kalma)
• Kalp ve akciğer problemleri
• Ani bebek ölümü

Gebelik Şekerinin Anne Üzerine Olumsuz Etkileri

• İri bebek nedeniyle sezaryen gerekmesi
• Zor doğuma bağlı derin vajina yırtığı ve kanama
• İleride idrar ve gayta kaçırma problemleri
• Rahim sarkması, idrar torbası sarkması (sistosel), bağırsak sarkması (rektosel)
• İleride şeker hastası olma riski

Gebelik Şekeri Tanısı Nasıl Konur?

Hamilelik şekeri tanısı gebeliğin 24-28. Haftası arası 50 gr şeker yükleme testi (oral glukoz tolerans testi, OGTT) ile tarama yaparak konur. 50 gr şeker testi yüksek gelirse esas tanıyı koymak için 100 gr şeker yükleme testi yapılır. 100 gr şeker testi de yüksek çıkarsa gebelik şekeri tanısı konur.

Şeker Yükleme Testi Neden Yapılır?

Şeker yükleme testi ile vücudun şekere nasıl tepki verdiğine bakılır. Normal şartlarda kan şekeri yükseldiğinde vücut insülin hormonu salgılayarak kan şekerini düşürür. Ancak diyabet hastalığına yatkınlık varsa vücut yeterli hormon salgılayamayacak ve kan şekerini düşüremeyecektir.

Hamilelikte Şeker Yükleme Test Ne Zaman Yapılır?

Gebelikte şeker testi hamileliğin 24-28. Haftaları arasında yapılır. Çünkü gebeliğin 24-28. haftaları arasında gebelikte salgılanan bazı hormonlar genetik olarak yatkın olan kadınlarda insülin direncine neden olur. Bu nedenle şekerli su testinin hamileliğin 24-28. haftaları arasında yapılması önerilmektedir.

Ancak risk faktörü varsa (obesite, ailede diyabet öyküsü, önceki gebelikte gestasyonel diyabet öyküsü) daha erken haftalarda da şeker testi yapılabilir.

Şeker Yükleme Testi Nasıl Yapılır?

50 gr şeker yükleme testi için hastanın aç olmasına gerek yoktur. 50gr şeker ihtiva eden solüsyon içildikten 1 saat sonra kanda glukoz düzeyine bakılarak şeker testi yapılır. Eğer 50 gr şekerli solüsyonu içtikten 1 saat sonra bakılan kan şekeri 140 mg/dl den yüksekse 100 gr şeker yükleme testi yapılır.

100 gr şeker testi için önce hastadan açlık kan şekeri alınır. Ardından 100 gr şeker içeren solüsyonu hasta içer. İçtikten sonra birer saat aralıklarla 3 defa kan alınır. Açlık, 1. Saat, 2. Saat, 3. Saat kan şekeri düzeylerinin 2 tanesi yüksek çıkarsa gebelik şekeri tanısı konur.

Bazı merkezlerde 50 gr yerine 75 gr şekerli su testi uygulanmaktadır. Ama çoğunlukla önce 50 gr lık test, yüksek çıkarsa da 100 gr lık şeker testi uygulanmaktadır.

Bu testler yapılırken hastanın bir şeyler yememesi ve fiziksel aktivite yapmaması gerekir.

Şeker Yükleme Testi Ne Kadar Sürer?

Şeker Yükleme testi 50 gr 1 saat sürer. 75 gr şeker yüklemesi 2 saat, 100 gr şeker yükleme testi ise 3 saat sürer. Eğer hasta içtiği şekerli suyu kusarsa test iptal edilir. Başka bir gün tekrar yapılır.

Şeker Yükleme Testi İçin Aç mı Olmak Gerekir?

50 gr lık şeker yükleme testi için aç olmaya gerek yoktur. Ancak 75 gr ve 100 gr şeker yükleme testi için en az 8 saatlik açlık gerekir. Testten önceki 3 gün boyunca karbonhidrat kısıtlaması yapılmamış olması gerekir (>150 gr karbonhidrat almış olmalı).

50 gr Şeker Yükleme Testi Sonucu Kaç Olmalı?

50 gr glukoz tolerans test sonucunun <140 mg/dl in altında olması gebelik şekerinin olmadığını gösterir. Bazı çalışmalarda kan şekeri değerinin <130 mg/dl in altında olması gerektiği gösterilmiştir.

Ama eşik değer 130 olarak alındığında gereksiz yere bir çok gebeye 100 gr yapılmak zorunda kalınacağı için klinik pratikte 50 gr şeker yükleme testi için 140 değeri dikkate alınmaktadır.

100 gr Şeker Yükleme Sonucu Kaç Olmalı?

100 gr şeker yükleme testi sonucu için şeker değerleri şu şekilde olmalıdır

• Açlık kan şekeri <95 mg/dl
• 1. saat kan şekeri <190 mg/dl
• 2. saat kan şekeri <165 mg/dl
• 3. saat kan şekeri <145 mg/dl

Bu değerlerin 2 veya daha fazlası yüksek çıkarsa gestasyonel diyabet tanısı konur.

75 gr Şeker Yüklemesi Sonucu Kaç Olmalı?

75 gr şeker yükleme sonucunun şu şekilde olması gerekir.

• Açlık kan şekeri <92 mg/dl
• 1. saat kan şekeri <180 mg/dl
• 2. saat kan şekeri <153 mg/dl

Bu değerlerin 1 veya daha fazlası yüksek çıkarsa gebelik şekeri tanısı konur.

Şeker Yüklemesi Yüksek Çıkarsa Ne Olur?

50 gr şeker yükleme testinin yüksek çıkması gebelik şekeri olduğu anlamına gelmez. Eğer 100 gr şeker yükleme testindeki 2 değer yüksek çıkarsa gebelik şekeri tanısı konur.

Gebelik şekeri olanlarda öncelikle diyet ve spor önerilir. 15 gün boyunca hasta kan şekerini takip eder. Eğer kan şekeri yüksek seyretmeye deva ederse insülin tedavisine geçilir. Ağızdan alınan şeker ilaçları bebeğe zararlı olduğu için gebelikte kullanılmaz.

Gebelik Şekeri Kaç Olmalı?

Gebelik şekeri olan bir kadın kan şekerini düzenli takip etmelidir. Açlık kan şekeri <95 mg/dl, yemekten 1 saat sonraki kan şekeri <140 mg/dl veya yemekten 2 saat sonraki kan şekeri <120 mg/dl ise normal kabul edilir.

Gebelikte Şeker Testi Zararlı mı?

Gebelikte şeker testi bebek için zararlı değildir. Bu konu ile ilgili yapılmış bilimsel çalışmalarda gebelikte şeker testinin bebeğe zararı olmadığı gösterilmiştir.

Tam tersi hamilelikte şeker testi yapılmadığı ve gebelik şekeri atlandığı durumda hem anne hem de bebek için risklerin ciddi anlamda arttığı saptanmıştır.

Kimlere Şeker Yükleme Testi Mutlaka Yapılmalıdır?

• İlk gebelik
• Ailede diyabet öyküsü
• Önceki gebelikte gestasyonel diyabet öyküsü
• Obesite
• İleri yaş (35 yaş üstü gebelik)
• Hipertansiyon öyküsü

Eğer gebelik şekeri için risk faktörü yoksa, yani;

• Hasta kilolu değilse
• Ailede şeker hastalığı öyküsü yoksa
• Önceki gebeliğinde şeker testi yapıldı ve gebelik şekeri saptanmadıysa
• Yaşı 35’in altındaysa gebelikte şeker testi yapılmayabilir.

Şeker Yükleme Testi Yapılmazsa Ne Olur?

Şeker yükleme testi yapılmazsa gebelik şekeri tanısı konamamış olur. Eğer gebelik şekeri varsa hasta bunu bilmediği için ve diyetine dikkat etmediği için kan şekeri yükselecektir. Yüksek kan şekeri de kötü gebelik sonuçlarına neden olacaktır.

Sonuç olarak şeker yükleme testinin ne anneye ne de bebeğe zararı yoktur. Zararı olsa bilimsel komitelerin hepsi bu testi önermezdi ve dünyanın her yerinde bu test rutin olarak uygulanmazdı. Benim anne adaylarına tavsiyem gebeliğin 24-28. haftalarında şeker yükleme testini mutlaka yaptırmaları olacaktır.

Sağlıkla ve sevgiyle kalın…

Referanslar

1. Blumer I, Hadar E, Hadden DR, Jovanovič L, Mestman JH, Murad MH, et al. Diabetes and pregnancy: an endocrine society clinical practice guideline. J Clin Endocrinol Metab. 2013;98:4227–4249. [PubMed] [Google Scholar]
2. HAPO Study Cooperative Research Group. Metzger BE, Lowe LP, Dyer AR, Trimble ER, Chaovarindr U, et al. Hyperglycemia and adverse pregnancy outcomes. N Engl J Med. 2008;358:1991–2002. [PubMed] [Google Scholar]
3. Crowther CA, Hiller JE, Moss JR, McPhee AJ, Jeffries WS, Robinson JS, et al. Effect of treatment of gestational diabetes mellitus on pregnancy outcomes. N Engl J Med. 2005;352:2477–2486.